Buz çiçeği, bahçelere yaz boyunca eşsiz bir güzellik katan tek yıllık bir bitkidir. Bu, onun yaşam döngüsünü bir mevsim içinde tamamladığı ve kışın ilk sert donlarıyla birlikte hayatının sona erdiği anlamına gelir. Dolayısıyla, çok yıllık bitkiler gibi kış bakımı veya koruması gerektirmez. Ancak bu durum, buz çiçeği ile olan ilişkinin sonbaharda bitmesi gerektiği anlamına gelmez. Aksine, “kışlatma” süreci, bitkinin kendisini değil, onun mirasını, yani tohumlarını bir sonraki yıla taşımakla ilgilidir. Doğru zamanda tohum toplayarak ve onları uygun şekilde saklayarak, bu harika bitkinin keyfini her yıl yeniden, masrafsız bir şekilde çıkarabilirsin.
Tek yıllık bir bitki olarak yaşam döngüsü
Buz çiçeğinin kışlatılmasını anlamak için öncelikle onun tek yıllık (annual) doğasını kavramak gerekir. Tek yıllık bitkiler, tohumdan çimlenme, büyüme, çiçek açma, tohum üretme ve ölme süreçlerinin tamamını tek bir büyüme mevsimi içinde tamamlayan bitkilerdir. Bu bitkiler, kışın soğuğuna dayanacak şekilde evrimleşmemişlerdir. Onların hayatta kalma stratejisi, gelecek nesli garanti altına alacak tohumlar üretmek ve ardından ölerek yerlerini yeni bireylere bırakmaktır. Buz çiçeği de tam olarak bu yaşam döngüsünü takip eder.
İlkbaharda ekilen tohumlar, toprak ısındığında çimlenir ve yaz boyunca hızla büyüyerek o gösterişli yapraklarını geliştirir. Yaz ortasından sonuna doğru, küçük ve pek de dikkat çekici olmayan çiçeklerini açar. Bu çiçekler döllendikten sonra, bitki enerjisinin büyük bir kısmını tohum üretmeye yönlendirir. Tohumlar, küçük kapsüllerin içinde olgunlaşır. Sonbahar geldiğinde ve günler kısalıp sıcaklıklar düşmeye başladığında, bitkinin büyümesi yavaşlar ve yavaş yavaş ömrünün sonuna gelir.
Bölgedeki ilk şiddetli don, buz çiçeği için genellikle sonun başlangıcıdır. Don, bitkinin su dolu hücrelerinin donarak patlamasına neden olur, bu da yaprakların ve gövdenin hızla kararmasına, pörsümesine ve ölmesine yol açar. Bu doğal bir süreçtir ve bitkinin hastalandığı veya bir hata yaptığın anlamına gelmez. Bu noktada, bitkiyi topraktan söküp kompost yığınına atmaktan başka yapılacak bir şey yoktur. Ancak bu temizliği yapmadan önce, en değerli hazinesini, yani tohumlarını topladığından emin olmalısın.
Bu yaşam döngüsünü bilmek, beklentilerini doğru bir şekilde ayarlamanı sağlar. Buz çiçeğini kış boyunca hayatta tutmaya çalışmak beyhude bir çabadır. Bunun yerine, enerjini onun döngüsünün son ve en önemli aşamasına odaklamalısın: tohum toplama. Bu, bahçecilikte sürekliliği sağlayan ve doğanın döngüsüne saygı duyan en güzel ritüellerden biridir. Bir sonraki yıl, kendi topladığın tohumlardan çıkan fideleri görmek, büyük bir tatmin ve başarı hissi verir.
Bu konudaki diğer makaleler
Tohum toplama zamanı ve tekniği
Buz çiçeğinden tohum toplamak için doğru zamanlamayı yakalamak çok önemlidir. Eğer çok erken davranırsan tohumlar olgunlaşmamış olur ve çimlenmezler. Eğer çok geç kalırsan, tohum kapsülleri kendi kendine açılarak tohumları toprağa döker ve sen de bu fırsatı kaçırmış olursun. En uygun zaman, çiçekler solduktan sonra tohum kapsüllerinin oluştuğu ve renginin yeşilden kahverengiye dönmeye başladığı dönemdir. Kapsüllerin kurumaya yüz tutması, içindeki tohumların olgunlaştığının bir işaretidir.
Tohum toplama işlemi için kuru ve güneşli bir gün seçmek en iyisidir. Nemli havada toplanan tohumlar küflenmeye daha yatkın olabilir. Bitkinin üzerindeki kahverengileşmiş ve kurumuş tohum kapsüllerini dikkatlice gözlemle. Bu kapsülleri parmaklarınla nazikçe bitkiden koparabilir veya küçük bir makasla kesebilirsin. Toplama işlemini yaparken, altına geniş bir kap veya bir bez sermek, kapsüllerden dökülebilecek küçük tohumları kaybetmemeni sağlar.
Topladığın tohum kapsüllerini, tamamen kurumaları için birkaç hafta boyunca kuru, havadar ve doğrudan güneş ışığı almayan bir yerde bekletmelisin. Bir kese kağıdının içinde veya bir tepsinin üzerinde yayarak kurutabilirsin. Plastik torbalar nemi hapsettiği için bu aşamada kesinlikle kullanılmamalıdır. Kapsüller tamamen kuruduğunda, çıtır çıtır bir hale geleceklerdir. Bu noktada, kapsülleri parmaklarınla ezerek veya bir torbanın içinde hafifçe sallayarak tohumları kabuklarından ayırabilirsin.
Tohumları ayırdıktan sonra, geriye kalan kabuk, yaprak ve diğer bitki artıklarını temizlemen gerekir. Bu işleme “harmanlama” denir. Küçük miktarlar için, karışımı sığ bir kaba koyup hafifçe üfleyerek daha hafif olan bitki artıklarının uçup gitmesini sağlayabilirsin. Geriye, bir sonraki sezonun bahçesini yaratacak olan temiz ve küçük tohumlar kalacaktır. Bu basit ama özen gerektiren adımlar, başarılı bir hasadın anahtarıdır.
Bu konudaki diğer makaleler
Tohumların saklanması ve muhafazası
Topladığın ve temizlediğin tohumları doğru şekilde saklamak, onların çimlenme yeteneğini (viabilitesini) korumak için hayati önem taşır. Tohumların en büyük düşmanları nem, ısı ve ışıktır. Bu nedenle, saklama koşullarının serin, karanlık ve kuru olması gerekir. Bu üç koşulu sağladığında, buz çiçeği tohumlarını birkaç yıl boyunca canlı tutabilirsin. Ancak en iyi çimlenme oranı genellikle ilk yıl toplanan tohumlardan elde edilir.
Tohumları saklamak için en ideal kaplar, hava geçirmeyen kaplardır. Küçük cam kavanozlar, kilitli plastik torbalar veya özel tohum zarfları bu iş için uygundur. Tohumları kaba koymadan önce tamamen kuru olduklarından emin olmalısın; en ufak bir nem bile küflenmeye yol açabilir. Emin olmak için, tohumları kaba koymadan önce yanına küçük bir silika jel paketi (genellikle elektronik eşyaların veya ayakkabıların kutusundan çıkar) veya bir miktar pirinç koyarak ortamdaki fazla nemi emmesini sağlayabilirsin.
Tohumları koyduğun kabı veya zarfı etiketlemek çok önemlidir. Etiketin üzerine bitkinin adını (“Buz Çiçeği – Euphorbia marginata”) ve tohumları topladığın yılı yazmalısın. Bu, ileride elindeki tohumların ne olduğunu ve ne kadar süredir saklandığını bilmeni sağlar. Eğer birden fazla bitkiden tohum topluyorsan, bu alışkanlık karışıklığı önler ve bahçeni daha planlı bir şekilde düzenlemene yardımcı olur. Düzenli bir tohum koleksiyonu, her bahçıvanın gurur kaynağıdır.
Etiketlediğin tohum kaplarını, serin ve karanlık bir yerde muhafaza etmelisin. Bir kiler, ısıtılmayan bir garaj, bir dolabın içi veya buzdolabının sebzelik bölümü bunun için uygun yerlerdir. Özellikle buzdolabı, düşük ve sabit sıcaklığı sayesinde tohumların uyku halini (dormansi) korumasına ve canlılıklarını daha uzun süre muhafaza etmesine yardımcı olur. Ancak tohumları dondurucuda saklamaktan kaçınmalısın, çünkü donma ve çözülme süreçleri tohum hücrelerine zarar verebilir.
Gelecek sezona hazırlık
Kış ayları, bahçede fiziksel olarak daha az aktif olunan bir dönem olsa da, bir sonraki sezonu planlamak için mükemmel bir fırsattır. Topladığın buz çiçeği tohumlarını nereye ekeceğini düşünmeye başlayabilirsin. Bahçe planında onlara nerede yer vereceksin? Hangi bitkilerle birlikte daha güzel bir kontrast oluştururlar? Geçen yılki deneyimlerinden yola çıkarak, bitkinin en iyi nerede geliştiğini hatırlayabilir ve yeni yerleşim planını buna göre yapabilirsin. Bu zihinsel hazırlık, bahar geldiğinde işini çok daha kolaylaştıracaktır.
Kışın sonlarına doğru, sakladığın tohumların çimlenme oranını test etmek isteyebilirsin. Bu, baharda ne kadar tohum ekmen gerektiği konusunda sana bir fikir verir. Test etmek için, birkaç tohumu nemli bir kağıt havlunun arasına koy, havluyu katla ve kilitli bir poşetin içine yerleştir. Poşeti sıcak bir yere koy ve birkaç gün veya bir hafta sonra tohumların çimlenip çimlenmediğini kontrol et. Eğer tohumların çoğu çimleniyorsa, canlılık oranları yüksektir.
Bahar yaklaşırken, ekim takvimini hazırlama zamanı gelir. Buz çiçeği tohumlarını doğrudan dışarıya mı ekeceksin, yoksa iç mekanda fidelemeye mi başlayacaksın? Eğer iç mekanda fidelemeyi planlıyorsan, son don tarihinden 6-8 hafta öncesi, tohumları ekmek için doğru zamandır. Gerekli malzemeleri (saksılar, torf, etiketler) önceden hazırlamak, ekim zamanı geldiğinde her şeyin elinin altında olmasını sağlar. Bu planlama aşaması, bahçecilik heyecanını kış boyunca canlı tutar.
Son olarak, topladığın tohumların fazlasını diğer bahçıvan arkadaşlarınla paylaşmayı düşünebilirsin. Tohum takası, hem yeni bitki türleri keşfetmenin hem de bahçecilik topluluğuyla bağ kurmanın harika bir yoludur. Kendi bahçenden topladığın tohumlardan yetiştirilen bir bitkinin başka birinin bahçesini güzelleştirdiğini bilmek, bu çabaya ayrı bir anlam katar. Böylece buz çiçeğinin yaşam döngüsü, sadece kendi bahçende değil, başka bahçelerde de devam eder ve doğanın cömertliği paylaşılmış olur.
