Decyzja o posadzeniu pigwy w ogrodzie to inwestycja w przyszłe, obfite zbiory niezwykle aromatycznych owoców, idealnych na przetwory. Aby jednak drzewo zdrowo rosło i obficie plonowało, kluczowe jest prawidłowe przeprowadzenie procesu sadzenia oraz wybór odpowiedniej metody rozmnażania, jeśli chcemy samodzielnie powiększyć naszą kolekcję. Zarówno wybór terminu sadzenia, przygotowanie stanowiska, jak i sama technika umieszczania sadzonki w ziemi mają fundamentalne znaczenie dla jej przyjęcia się i dalszego rozwoju. Zrozumienie specyfiki systemu korzeniowego pigwy oraz jej wymagań glebowych i klimatycznych jest pierwszym krokiem do ogrodniczego sukcesu i cieszenia się własnymi, ekologicznymi owocami przez wiele lat.
Wybór odpowiedniego materiału sadzeniowego to podstawa. Najlepiej zaopatrywać się w certyfikowanych szkółkach, co daje gwarancję zdrowotności rośliny oraz zgodności odmianowej. Sadzonki mogą być sprzedawane z odkrytym korzeniem lub w pojemnikach. Te z odkrytym korzeniem są zazwyczaj tańsze i dostępne jesienią oraz wczesną wiosną; wymagają one szybkiego posadzenia po zakupie. Sadzonki w doniczkach można sadzić praktycznie przez cały sezon wegetacyjny, od wiosny do jesieni, ponieważ ich system korzeniowy jest nienaruszony i mniej narażony na stres związany z przesadzaniem. Niezależnie od formy, warto wybierać rośliny dobrze rozkrzewione, z widocznym pąkiem szczytowym i bez oznak chorób czy uszkodzeń mechanicznych.
Przygotowanie stanowiska pod sadzenie pigwy należy rozpocząć z odpowiednim wyprzedzeniem. Miejsce powinno być słoneczne, ciepłe i osłonięte od wiatru. Glebę należy starannie odchwaścić i głęboko przekopać, na głębokość co najmniej 50-60 cm. Jeśli podłoże jest ciężkie i gliniaste, warto dodać do niego piasku lub drobnego żwiru, aby poprawić drenaż. W przypadku gleb ubogich i piaszczystych, konieczne jest wzbogacenie ich materią organiczną, na przykład dobrze rozłożonym kompostem lub obornikiem, co zwiększy ich żyzność i zdolność do zatrzymywania wody. Takie przygotowanie zapewni młodemu drzewku optymalne warunki do rozwoju systemu korzeniowego.
Samodzielne rozmnażanie pigwy jest procesem bardziej skomplikowanym niż w przypadku wielu innych krzewów owocowych, ale daje dużą satysfakcję. Najpopularniejszymi metodami wegetatywnymi, które gwarantują powtórzenie cech rośliny matecznej, są odkłady i sadzonki pędowe. Rozmnażanie z nasion jest również możliwe, jednak rośliny uzyskane w ten sposób mogą nie powtórzyć cech odmianowych i zazwyczaj później wchodzą w okres owocowania. Wybór metody zależy od posiadanych umiejętności, cierpliwości oraz od tego, czy zależy nam na zachowaniu konkretnej odmiany.
Wybór terminu i przygotowanie sadzonki
Optymalny termin sadzenia pigwy ma kluczowe znaczenie dla jej prawidłowego przyjęcia się i aklimatyzacji w nowym miejscu. Najlepszym okresem jest jesień, od początku października do pierwszych przymrozków. Roślina ma wtedy wystarczająco dużo czasu, aby przed nadejściem zimy zregenerować system korzeniowy i dobrze przygotować się do wiosennego startu wegetacji. Jesienne sadzenie pozwala również wykorzystać wilgoć zgromadzoną w glebie po lecie, co sprzyja ukorzenianiu. Alternatywnym terminem jest wczesna wiosna, zaraz po rozmarznięciu gleby, zanim ruszy wegetacja. Należy jednak pamiętać, że wiosenne sadzenie wymaga regularnego i obfitego podlewania, zwłaszcza w przypadku wystąpienia suszy.
Przed posadzeniem sadzonki, zwłaszcza tej z odkrytym korzeniem, należy ją odpowiednio przygotować. Korzenie trzeba dokładnie obejrzeć i usunąć wszystkie uszkodzone, połamane lub zaschnięte fragmenty, przycinając je ostrym sekatorem. Zbyt długie korzenie można nieznacznie skrócić, aby pobudzić je do rozgałęziania się. Dobrą praktyką jest zanurzenie systemu korzeniowego w wiadrze z wodą na kilka godzin (od 2 do 12), aby dobrze nasiąknął, co ułatwi roślinie pobieranie wody z gleby tuż po posadzeniu. Można również zastosować specjalne glinki z dodatkiem preparatów mikoryzowych, które chronią korzenie przed wysychaniem i wspomagają ich rozwój.
W przypadku sadzonek kupowanych w pojemnikach, przygotowanie jest znacznie prostsze. Roślinę należy obficie podlać jeszcze w doniczce, co ułatwi wyjęcie bryły korzeniowej w całości, bez jej uszkodzenia. Po wyjęciu sadzonki z pojemnika, warto delikatnie rozluźnić zbite i poskręcane korzenie na obwodzie bryły, zwłaszcza jeśli rosła w doniczce zbyt długo. Taki zabieg pobudzi je do wzrostu w głąb i na boki gleby w nowym miejscu, zamiast dalszego krążenia wkoło. Jeśli korzenie są zdrowe i nie tworzą zbitej plątaniny, nie ma potrzeby ich przycinania.
Niezależnie od rodzaju sadzonki, ważnym elementem przygotowania jest zaplanowanie pierwszego cięcia, które wykonuje się jednak dopiero po posadzeniu. Zabieg ten, zwany cięciem formującym, ma na celu przywrócenie równowagi między częścią nadziemną a skróconym lub naruszonym systemem korzeniowym. Wykonuje się je zawsze najbliższej wiosny – nawet jeśli drzewko sadzone było jesienią, z cięciem czeka się do marca. Prawidłowe przygotowanie sadzonki znacząco zwiększa szanse na jej bezproblemowe przyjęcie się i zdrowy, dynamiczny wzrost w kolejnych latach.
Technika sadzenia krok po kroku
Prawidłowa technika sadzenia jest równie ważna jak wybór terminu i przygotowanie sadzonki. Pierwszym krokiem jest wykopanie dołka, który powinien być znacznie większy niż bryła korzeniowa rośliny – co najmniej dwukrotnie szerszy i o około 1/3 głębszy. Zalecane wymiary to około 60-80 cm szerokości i 50-60 cm głębokości. Wykopując dołek, warto oddzielić wierzchnią, żyzną warstwę gleby (tzw. próchniczą) od tej głębszej, jałowszej. Na dno dołka dobrze jest wsypać warstwę drenażową z grubego żwiru lub keramzytu, szczególnie na glebach cięższych, a następnie warstwę żyznej ziemi wymieszanej z kompostem lub dobrze przerobionym obornikiem.
Na tak przygotowanym podłożu na dnie dołka usypuje się niewielki kopczyk z żyznej ziemi. Sadzonkę umieszcza się w dołku, rozkładając jej korzenie swobodnie na zboczach kopczyka. Kluczowe jest ustawienie rośliny na odpowiedniej głębokości. Pigwa powinna być posadzona na takiej samej głębokości, na jakiej rosła w szkółce, lub nieznacznie (2-3 cm) głębiej. Miejsce okulizacji (charakterystyczne zgrubienie na pniu) musi znajdować się co najmniej 10 cm nad powierzchnią ziemi. Zbyt głębokie posadzenie może prowadzić do gnicia szyjki korzeniowej i słabszego wzrostu.
Po ustawieniu sadzonki, dołek należy stopniowo zasypywać, używając do tego celu najpierw żyznej ziemi z wierzchniej warstwy. W miarę zasypywania, należy delikatnie potrząsać drzewkiem, aby ziemia dokładnie wypełniła wszystkie przestrzenie między korzeniami, eliminując puste kieszenie powietrzne. Po wypełnieniu dołka do połowy, można go lekko udeptać, a następnie obficie podlać, aby ziemia dobrze osiadła. Dopiero po wsiąknięciu wody, dołek zasypuje się do końca, formując wokół pnia niewielkie zagłębienie, tzw. misę, która będzie zatrzymywała wodę podczas podlewania.
Ostatnim etapem jest obfite podlanie posadzonej rośliny – nawet jeśli gleba jest wilgotna, należy dostarczyć jej około 10-15 litrów wody. Po posadzeniu, zwłaszcza jesiennym, warto wokół pnia usypać kopczyk z ziemi lub kompostu na wysokość około 30 cm, który zabezpieczy system korzeniowy przed przemarznięciem. Wiosną kopczyk ten należy rozgarnąć. Dobrą praktyką jest również wbicie solidnego palika od strony nawietrznej, do którego luźno przywiązuje się pień drzewka. Stabilizacja chroni młodą roślinę przed uszkodzeniami spowodowanymi przez wiatr i zapewnia jej pionowy wzrost.
Rozmnażanie wegetatywne
Rozmnażanie wegetatywne to zbiór metod pozwalających na uzyskanie nowych roślin, które są genetycznie identyczne z rośliną mateczną, co gwarantuje powtórzenie jej cech, takich jak smak owoców, termin dojrzewania czy odporność na choroby. Jedną z najprostszych i najskuteczniejszych metod w przypadku pigwy są odkłady. Polega ona na przygięciu do ziemi nisko rosnącego, jednorocznego lub dwuletniego pędu, przymocowaniu go do podłoża (np. za pomocą drutu w kształcie litery U) i obsypaniu żyzną ziemią lub kompostem. Wierzchołek pędu powinien wystawać ponad powierzchnię gleby. Zabieg ten najlepiej wykonywać wczesną wiosną.
Miejsce przygięcia pędu można lekko naciąć od spodu, co stymuluje tworzenie się korzeni. Przez cały sezon wegetacyjny należy dbać o to, aby kopczyk ziemi nad pędem był stale wilgotny. Do jesieni w miejscu przygięcia powinny wytworzyć się korzenie. Wtedy można oddzielić nową, ukorzenioną roślinę od egzemplarza matecznego i posadzić ją na docelowym miejscu. Odkłady są metodą stosunkowo powolną, ale dają wysoki odsetek przyjęć i pozwalają uzyskać silne, dobrze rozwinięte sadzonki. Jest to doskonały sposób na pozyskanie kilku nowych roślin bez specjalistycznej wiedzy.
Inną metodą rozmnażania wegetatywnego jest pobieranie sadzonek pędowych. Można wykorzystać sadzonki zielne, pobierane latem (czerwiec-lipiec) z wierzchołkowych części tegorocznych przyrostów, lub sadzonki zdrewniałe, pobierane późną jesienią lub zimą z jednorocznych pędów. Sadzonki zielne, o długości 10-15 cm, z 2-3 liśćmi na wierzchołku, umieszcza się w wilgotnym podłożu z torfu i piasku, w inspekcie lub pod folią, aby zapewnić im wysoką wilgotność powietrza. Przed umieszczeniem w podłożu, ich końce warto zanurzyć w ukorzeniaczu.
Sadzonki zdrewniałe, o długości około 20 cm, tnie się z silnych, dobrze zdrewniałych pędów. Do wiosny przechowuje się je zadołowane w wilgotnym piasku w chłodnym pomieszczeniu, a następnie wiosną sadzi się je w rozsadniku. Ukorzenianie sadzonek pędowych jest metodą trudniejszą i bardziej wymagającą niż odkłady, a odsetek przyjęć może być niższy, jednak pozwala na uzyskanie większej liczby nowych roślin z jednego egzemplarza matecznego. Kluczowe jest zapewnienie sadzonkom stałej wilgotności podłoża i powietrza oraz odpowiedniej temperatury.
Rozmnażanie generatywne z nasion
Rozmnażanie pigwy z nasion, czyli rozmnażanie generatywne, jest metodą stosowaną rzadziej w uprawie amatorskiej, głównie ze względu na fakt, że rośliny potomne nie powtarzają cech odmianowych rośliny matecznej. Oznacza to, że drzewo wyhodowane z nasiona pigwy odmiany 'Leskovac’ może mieć owoce o zupełnie innym kształcie, smaku i wielkości. Ponadto, siewki często charakteryzują się silniejszym wzrostem i później wchodzą w okres owocowania, nawet po 6-8 latach, podczas gdy drzewka szczepione mogą owocować już w 3-4 roku po posadzeniu.
Mimo tych wad, rozmnażanie z nasion może być ciekawym eksperymentem ogrodniczym, a uzyskane w ten sposób rośliny są często wykorzystywane jako podkładki do szczepienia szlachetnych odmian. Aby uzyskać nasiona, należy je wydobyć z w pełni dojrzałych, zdrowych owoców. Po wydobyciu nasiona trzeba dokładnie oczyścić z resztek miąższu i wysuszyć. Nasiona pigwy wymagają okresu stratyfikacji, czyli przechłodzenia, aby przerwać ich stan spoczynku i umożliwić kiełkowanie. Bez tego procesu, odsetek kiełkujących nasion będzie bardzo niski.
Stratyfikację przeprowadza się, mieszając nasiona z wilgotnym piaskiem lub torfem i umieszczając w pojemniku (np. w woreczku strunowym) w lodówce na okres około 3-4 miesięcy, w temperaturze 1-5°C. Należy regularnie kontrolować wilgotność podłoża i wietrzyć pojemnik. Po okresie stratyfikacji, wiosną, nasiona wysiewa się do doniczek lub na rozsadnik, na głębokość około 1-2 cm. Podłoże powinno być lekkie, przepuszczalne i stale wilgotne. Kiełkowanie następuje zazwyczaj po kilku tygodniach.
Młode siewki wymagają starannej pielęgnacji – regularnego podlewania, odchwaszczania i ochrony przed chorobami. Gdy osiągną odpowiednią wielkość i wytworzą kilka liści właściwych, można je przepikować do większych doniczek lub na miejsce stałe. Należy pamiętać, że rośliny uzyskane z siewu będą charakteryzować się dużą zmiennością genetyczną. Może to być zarówno wadą, jak i zaletą – istnieje szansa, choć niewielka, na uzyskanie nowej, wartościowej odmiany o unikalnych cechach.
