Sadzenie i rozmnażanie lawendy angielskiej to procesy, które pozwalają nie tylko wprowadzić tę aromatyczną roślinę do ogrodu, ale także z czasem powiększać jej kolekcję, tworząc malownicze, fioletowe łany. Kluczem do sukcesu jest zrozumienie jej fundamentalnych wymagań, które wynikają bezpośrednio z jej śródziemnomorskiego pochodzenia, a mianowicie potrzeby słońca, doskonałego drenażu i zasadowej gleby. Zarówno sadzenie nowych, zakupionych w szkółce egzemplarzy, jak i samodzielne rozmnażanie z posiadanych już krzewów, wymaga odpowiedniego przygotowania i techniki. Przestrzeganie kilku podstawowych zasad zapewni szybkie ukorzenienie się roślin, ich zdrowy wzrost oraz obfite kwitnienie w kolejnych latach, przynosząc ogromną satysfakcję każdemu ogrodnikowi.
Pierwszym i najważniejszym krokiem przed posadzeniem lawendy jest staranne przygotowanie stanowiska, co ma decydujący wpływ na przyszłą kondycję rośliny. Lawenda angielska absolutnie nie toleruje zastojów wody, dlatego kluczowe jest zapewnienie jej podłoża o doskonałej przepuszczalności. W przypadku ciężkiej, gliniastej gleby konieczne jest jej rozluźnienie poprzez dodanie dużej ilości gruboziarnistego piasku, perlitu lub drobnego żwiru. Warto również przekopać ziemię na głębokość co najmniej trzydziestu centymetrów, aby zapewnić korzeniom swobodny rozwój i dostęp do powietrza. Taki zabieg nie tylko poprawia strukturę gleby, ale także ułatwia roślinie przetrwanie zimy.
Kolejnym aspektem jest odczyn gleby, który dla lawendy powinien być obojętny lub lekko zasadowy, z pH w przedziale od 6,5 do 7,5. W większości ogrodów w Polsce gleby mają tendencję do bycia lekko kwaśnymi, dlatego przed sadzeniem warto zbadać ich pH za pomocą prostego testera. Jeśli odczyn jest zbyt niski, należy zastosować wapnowanie, używając kredy nawozowej lub dolomitu, które należy dokładnie wymieszać z ziemią. Zabieg ten najlepiej wykonać kilka tygodni przed planowanym sadzeniem, aby składniki miały czas na przereagowanie z glebą i ustabilizowanie jej odczynu na pożądanym poziomie.
Po przygotowaniu gleby można przystąpić do sadzenia, pamiętając o zachowaniu odpowiednich odstępów między roślinami. Lawenda angielska rośnie w formie dużych, rozłożystych krzewów, dlatego potrzebuje sporo miejsca do swobodnego rozwoju. Zalecana rozstawa sadzenia wynosi od 50 do 90 centymetrów, w zależności od docelowej wielkości konkretnej odmiany. Zbyt gęste sadzenie prowadzi do ograniczenia cyrkulacji powietrza między krzewami, co zwiększa ryzyko wystąpienia chorób grzybowych i powoduje, że rośliny konkurują ze sobą o światło i zasoby w glebie, co osłabia ich wzrost.
Sam proces sadzenia jest prosty: należy wykopać dołek nieco większy niż bryła korzeniowa sadzonki. Na dnie dołka warto usypać warstwę drenażową ze żwiru lub keramzytu, co dodatkowo zabezpieczy korzenie przed nadmiarem wody. Roślinę umieszczamy w dołku na takiej samej głębokości, na jakiej rosła w doniczce, a następnie zasypujemy ziemią, delikatnie ugniatając ją wokół bryły korzeniowej. Po posadzeniu lawendę należy obficie podlać, aby ziemia dobrze osiadła i zapewniła korzeniom kontakt z podłożem, co jest kluczowe dla szybkiego przyjęcia się sadzonki.
Technika i terminy sadzenia
Wybór odpowiedniego terminu na sadzenie lawendy angielskiej jest równie ważny, jak przygotowanie stanowiska. Najlepszym czasem na sadzenie jest wiosna, po ustąpieniu ryzyka ostatnich przymrozków, co zazwyczaj przypada na okres od końca kwietnia do końca maja. Sadzenie w tym okresie daje roślinie cały sezon wegetacyjny na dobre ukorzenienie się i wzmocnienie przed nadejściem pierwszej zimy. Silny i dobrze rozwinięty system korzeniowy jest gwarancją lepszego przezimowania i dynamicznego startu w kolejnym roku, co przekłada się na obfitsze kwitnienie.
Alternatywnym terminem jest wczesna jesień, od końca sierpnia do końca września. W tym okresie gleba jest jeszcze ciepła po lecie, co sprzyja szybkiemu rozwojowi korzeni, a jednocześnie upały już nie doskwierają, co zmniejsza stres wodny dla nowo posadzonych roślin. Kluczowe jest jednak, aby nie zwlekać z jesiennym sadzeniem zbyt długo – roślina musi mieć co najmniej sześć tygodni na aklimatyzację i ukorzenienie się przed nadejściem pierwszych mrozów. Zbyt późno posadzona lawenda może nie przetrwać zimy, dlatego wiosenny termin jest często uważany za bezpieczniejszy, zwłaszcza w chłodniejszych regionach kraju.
Technika sadzenia wymaga precyzji, aby zapewnić roślinie jak najlepszy start. Przed wyjęciem sadzonki z doniczki warto ją obficie podlać, co ułatwi ten proces i zminimalizuje uszkodzenia delikatnych korzeni. Jeśli bryła korzeniowa jest mocno zbita i poprzerastana, należy ją delikatnie rozluźnić palcami, co pobudzi korzenie do rozrastania się na boki w nowym miejscu. Sadząc lawendę, należy zwrócić szczególną uwagę, aby nie umieścić jej głębiej, niż rosła w pojemniku – szyjka korzeniowa powinna znajdować się na poziomie gruntu, gdyż zbyt głębokie posadzenie może prowadzić do jej gnicia.
Po posadzeniu i podlaniu niezwykle ważna jest pielęgnacja w pierwszych tygodniach. Młoda lawenda wymaga regularnego, ale nie nadmiernego podlewania, aby utrzymać stałą, lekką wilgotność podłoża, co jest niezbędne do prawidłowego rozwoju systemu korzeniowego. Jednocześnie należy systematycznie usuwać pojawiające się wokół chwasty, które mogłyby konkurować z sadzonką o zasoby. Warto również delikatnie przyciąć wierzchołki pędów, co pobudzi roślinę do krzewienia się i budowania gęstego, zwartego pokroju już od samego początku.
Rozmnażanie przez sadzonki pędowe
Rozmnażanie lawendy angielskiej przez sadzonki pędowe jest najprostszą, najszybszą i najskuteczniejszą metodą uzyskania nowych roślin, które będą wierną kopią rośliny matecznej. W przeciwieństwie do rozmnażania z nasion, ta metoda gwarantuje zachowanie wszystkich cech danej odmiany, takich jak kolor kwiatów, pokrój czy intensywność zapachu. Najlepszym czasem na pobieranie sadzonek jest późna wiosna lub lato, od czerwca do sierpnia, kiedy pędy są już częściowo zdrewniałe, ale wciąż elastyczne – określa się je mianem sadzonek półzdrewniałych. Takie pędy mają największy potencjał do szybkiego ukorzeniania się.
Do pobrania sadzonek należy wybrać zdrowe, silne pędy, które w danym roku jeszcze nie kwitły. Za pomocą ostrego, czystego noża lub sekatora odcinamy fragment pędu o długości około 10-15 centymetrów. Następnie z dolnej części sadzonki, na wysokości około 2-3 centymetrów, usuwamy wszystkie liście, ponieważ to właśnie ta część będzie umieszczona w podłożu. Ważne jest, aby cięcie u podstawy sadzonki wykonać tuż pod węzłem, czyli miejscem, z którego wyrastają liście, gdyż to tam znajduje się najwięcej tkanki merystematycznej, odpowiedzialnej za tworzenie korzeni.
Przygotowane w ten sposób sadzonki można dodatkowo potraktować ukorzeniaczem, czyli specjalnym preparatem zawierającym hormony stymulujące rozwój korzeni, choć lawenda często ukorzenia się dobrze i bez tego wspomagania. Następnie sadzonki umieszczamy w podłożu do ukorzeniania, które powinno być bardzo lekkie i przepuszczalne. Idealna mieszanka to torf lub podłoże kokosowe zmieszane w równych proporcjach z gruboziarnistym piaskiem lub perlitem. Sadzonki wkładamy do podłoża na głębokość usuniętych liści, a następnie delikatnie ugniatamy ziemię wokół nich.
Pojemnik z sadzonkami należy ustawić w ciepłym, jasnym, ale nie bezpośrednio nasłonecznionym miejscu i utrzymywać stałą, umiarkowaną wilgotność podłoża. Aby zapewnić sadzonkom wysoką wilgotność powietrza, co sprzyja ukorzenianiu, można przykryć doniczkę perforowaną folią lub przezroczystym plastikiem, tworząc rodzaj mini szklarni. Proces ukorzeniania trwa zazwyczaj od czterech do ośmiu tygodni. Sygnałem, że sadzonka się przyjęła, jest pojawienie się nowych, młodych listków. Po ukorzenieniu się, młode rośliny można przesadzić do osobnych doniczek, a na stałe miejsce do ogrodu wysadzić kolejnej wiosny.
Rozmnażanie z nasion
Rozmnażanie lawendy angielskiej z nasion jest metodą znacznie rzadsiej stosowaną przez amatorów i bardziej wymagającą niż sadzonkowanie. Głównym powodem jest fakt, że lawenda angielska jest mieszańcem (hybrydą), co oznacza, że rośliny uzyskane z jej nasion mogą nie powtórzyć cech rośliny matecznej. Mogą różnić się pokrojem, kolorem kwiatów, a nawet intensywnością zapachu, co sprawia, że jest to metoda nieprzewidywalna i częściej stosowana przez hodowców w celu uzyskania nowych odmian. Mimo to, dla cierpliwych ogrodników może to być ciekawe doświadczenie.
Aby zwiększyć szanse na powodzenie, nasiona lawendy wymagają procesu stratyfikacji, czyli okresu przechłodzenia, który naśladuje naturalne warunki zimowe i przerywa ich stan spoczynku. W tym celu należy wymieszać nasiona z wilgotnym piaskiem lub wermikulitem, umieścić w woreczku strunowym i włożyć do lodówki na okres od 30 do 40 dni. Regularnie należy sprawdzać, czy podłoże jest wciąż wilgotne. Taki zabieg znacząco poprawia i wyrównuje zdolność kiełkowania nasion po wysianiu.
Po zakończeniu stratyfikacji, nasiona wysiewa się wczesną wiosną, zazwyczaj w marcu, do pojemników wypełnionych lekkim i sterylnym podłożem do wysiewu. Nasiona są bardzo drobne, więc należy je jedynie delikatnie wcisnąć w powierzchnię podłoża lub przykryć bardzo cienką warstwą piasku. Pojemnik należy przykryć folią lub szkłem, aby utrzymać wysoką wilgotność, i ustawić w ciepłym, jasnym miejscu. Kiełkowanie jest zazwyczaj długie i nieregularne, może trwać od dwóch tygodni do nawet kilku miesięcy, co wymaga od ogrodnika dużej cierpliwości.
Gdy siewki wytworzą dwie pary liści właściwych, można je przepikować do osobnych, małych doniczek, starając się nie uszkodzić ich delikatnego systemu korzeniowego. Młode rośliny należy nadal trzymać w ciepłym i jasnym miejscu, regularnie, ale ostrożnie podlewać i stopniowo hartować, czyli przyzwyczajać do warunków zewnętrznych. Na stałe miejsce do ogrodu można je wysadzić dopiero pod koniec lata lub, co jest bezpieczniejsze, dopiero następnej wiosny, gdy będą już wystarczająco silne, aby przetrwać zimę w gruncie.
Dzielenie starszych krzewów
Dzielenie starszych krzewów lawendy angielskiej jest metodą rozmnażania, która jest generalnie niezalecana i rzadko praktykowana. W przeciwieństwie do wielu bylin, lawenda ma tendencję do tworzenia pojedynczego, zdrewniałego pnia u podstawy, co sprawia, że jej system korzeniowy jest trudny do podzielenia bez poważnego uszkodzenia rośliny. Próba podziału często kończy się niepowodzeniem i utratą zarówno rośliny matecznej, jak i pozyskanych części. Znacznie bezpieczniejszymi i skuteczniejszymi metodami powiększania kolekcji lawendy są sadzonki pędowe lub odkłady.
Jeśli jednak zdecydujemy się na próbę podziału bardzo starego, rozrośniętego krzewu, który sam zaczął się rozkładać lub wypuszczać korzenie z pędów leżących na ziemi, należy to robić z dużą ostrożnością. Najlepszym terminem na taki zabieg jest wczesna wiosna, tuż przed rozpoczęciem intensywnej wegetacji. Roślinę należy bardzo ostrożnie wykopać z ziemi, starając się zachować jak największą część bryły korzeniowej. Następnie, za pomocą ostrego szpadla lub noża, należy spróbować oddzielić część krzewu, która ma już własne, dobrze rozwinięte korzenie.
Każda oddzielona część musi posiadać solidny fragment zdrewniałej podstawy oraz własny, zdrowy system korzeniowy i kilka pędów. Nie można dzielić rośliny na zbyt małe fragmenty, ponieważ nie będą miały one wystarczającej siły, aby się przyjąć i przetrwać. Po podziale, zarówno roślinę mateczną, jak i nowo uzyskane sadzonki należy natychmiast posadzić na docelowych miejscach, aby zminimalizować stres związany z przesuszeniem korzeni. Po posadzeniu rośliny należy obficie podlać.
Po tak inwazyjnym zabiegu roślina wymaga szczególnej troski. Nowo posadzone części należy regularnie podlewać i chronić przed silnym słońcem przez pierwsze tygodnie, aby ułatwić im regenerację. Warto również mocno przyciąć ich pędy, co ograniczy transpirację i pozwoli roślinie skupić energię na odbudowie systemu korzeniowego. Należy być jednak przygotowanym na to, że roślina może chorować przez dłuższy czas, a sukces całej operacji nie jest gwarantowany, dlatego metoda ta powinna być traktowana jako ostateczność.
