Przycinanie jest jednym z kluczowych zabiegów pielęgnacyjnych, który, choć często pomijany przez początkujących ogrodników, ma ogromny wpływ na wygląd, zdrowie i obfitość kwitnienia dzwonków. Nie jest to proces skomplikowany, ale wymaga zrozumienia celu, w jakim jest wykonywany, oraz znajomości odpowiedniego terminu i techniki. Prawidłowo przeprowadzone cięcie może stymulować rośliny do powtórnego kwitnienia, zagęszczać ich pokrój, zapobiegać niekontrolowanemu samosiewowi oraz ograniczać rozwój chorób. To prosta, ale niezwykle skuteczna metoda na utrzymanie dzwonków w doskonałej formie przez cały sezon wegetacyjny.
Cel i znaczenie przycinania
Głównym i najbardziej znanym celem przycinania dzwonków jest przedłużenie okresu ich kwitnienia. Zabieg ten, nazywany ogławianiem (ang. deadheading), polega na systematycznym usuwaniu przekwitłych kwiatów lub całych kwiatostanów. Kiedy roślina zawiązuje nasiona, wkłada w ten proces ogromną ilość energii, co jest dla niej sygnałem do zakończenia fazy kwitnienia. Regularne usuwanie przekwitłych kwiatów „oszukuje” roślinę, która, dążąc do wydania potomstwa, jest stymulowana do produkcji kolejnych pąków kwiatowych. Dzięki temu wiele gatunków dzwonków może kwitnąć niemal nieprzerwanie od wiosny aż do późnego lata.
Przycinanie ma również istotne znaczenie sanitarne. Przekwitające, mokre kwiaty stanowią idealne środowisko do rozwoju chorób grzybowych, zwłaszcza szarej pleśni. Usuwając je na bieżąco, ograniczamy ryzyko infekcji i zapobiegamy jej rozprzestrzenianiu się na zdrowe części rośliny, takie jak liście i pędy. Dodatkowo, regularne cięcie pozwala na usuwanie wszelkich uszkodzonych, zaschniętych lub noszących objawy chorobowe liści i pędów, co przyczynia się do utrzymania ogólnej zdrowotności i dobrej kondycji całej kępy.
Kolejnym ważnym aspektem jest kontrola samosiewu. Wiele gatunków dzwonków, jeśli pozostawi się im przekwitłe kwiatostany, z łatwością zawiązuje nasiona i rozsiewa się po całym ogrodzie. O ile w ogrodach o charakterze naturalistycznym może to być efekt pożądany, o tyle na starannie zaplanowanych rabatach bylinowych niekontrolowany wysiew może stać się problemem. Systematyczne usuwanie kwiatostanów zanim dojrzeją w nich nasiona, jest najskuteczniejszą metodą zapobiegania niechcianemu rozprzestrzenianiu się roślin.
Nie można zapominać o walorach estetycznych. Roślina obsypana zaschniętymi, brązowymi resztkami kwiatów wygląda nieatrakcyjnie i psuje ogólny wygląd rabaty. Regularne ogławianie sprawia, że kępy dzwonków prezentują się schludnie i świeżo przez cały sezon. Co więcej, przycinanie może służyć do kształtowania pokroju rośliny. Poprzez odpowiednie skracanie pędów można zagęścić kępę, nadać jej bardziej zwarty, kompaktowy kształt i zapobiec jej wyleganiu, co jest szczególnie ważne w przypadku wyższych odmian.
Więcej artykułów na ten temat
Technika i narzędzia
Technika przycinania dzwonków zależy od gatunku i budowy jego kwiatostanu. W przypadku dzwonków o pojedynczych, dużych kwiatach osadzonych na długich łodyżkach (np. dzwonek karpacki), usuwa się cały pęd kwiatowy u jego nasady, tuż nad rozetą liści. Można to zrobić palcami, uszczykując pęd, lub za pomocą małego sekatora czy nożyczek. Cięcie w tym miejscu stymuluje roślinę do wypuszczania nowych pędów kwiatowych prosto z karpy korzeniowej.
Dzwonki tworzące groniaste lub wiechowate kwiatostany, na których kwiaty rozwijają się stopniowo od dołu do góry (np. dzwonek brzoskwiniolistny, dzwonek skupiony), wymagają nieco innej techniki. Można usuwać pojedyncze, przekwitłe kwiatki w miarę ich pojawiania się, co jest jednak dość pracochłonne. Prostszą i szybszą metodą jest poczekanie, aż większość kwiatów na danym pędzie przekwitnie, a następnie wycięcie całego pędu kwiatostanowego u jego podstawy lub tuż nad najwyżej położonym zdrowym liściem.
Do przycinania należy używać czystych i ostrych narzędzi. Tępe ostrza miażdżą tkanki roślinne, co utrudnia gojenie się ran i zwiększa ryzyko infekcji. Przed przystąpieniem do pracy i po jej zakończeniu warto zdezynfekować sekator lub nożyczki, na przykład przecierając ostrza denaturatem. Jest to szczególnie ważne, jeśli wcześniej przycinaliśmy rośliny chore, aby nie przenosić patogenów na zdrowe okazy. Czystość narzędzi to podstawa fitosanitarnej higieny w ogrodzie.
Podczas przycinania warto mieć pod ręką wiadro lub kosz, do którego będziemy na bieżąco wrzucać wszystkie usunięte części roślin. Pozostawianie ich na rabacie jest nieestetyczne i może prowadzić do rozprzestrzeniania się chorób. Zebrane resztki najlepiej przeznaczyć na kompost, pod warunkiem, że nie noszą one objawów chorobowych. Porażone fragmenty roślin należy bezwzględnie spalić lub głęboko zakopać, aby wyeliminować źródło infekcji.
Więcej artykułów na ten temat
Terminy przycinania
Podstawowym terminem przycinania dzwonków jest okres ich kwitnienia, który w zależności od gatunku może trwać od późnej wiosny do jesieni. Ogławianie, czyli usuwanie przekwitłych kwiatów, jest zabiegiem, który wykonujemy systematycznie przez cały ten czas. Najlepiej robić to regularnie, na przykład raz w tygodniu, podczas obchodu ogrodu. Taka systematyczność zapewnia najlepsze efekty w postaci stymulacji rośliny do ciągłego tworzenia nowych pąków kwiatowych.
Po pierwszej, głównej fali kwitnienia, która zazwyczaj przypada na czerwiec i lipiec, wiele gatunków dzwonków można poddać silniejszemu cięciu. Polega ono na przycięciu wszystkich pędów na wysokość około 10-15 cm nad ziemią. Taki zabieg, często nazywany „cięciem Chelsea” (od terminu słynnej wystawy ogrodniczej), stymuluje roślinę do wypuszczenia zupełnie nowych, świeżych pędów, które ponownie zakwitną pod koniec lata lub wczesną jesienią. Po takim cięciu warto roślinę zasilić nawozem i obficie podlać, aby wspomóc jej regenerację.
Kolejnym ważnym terminem jest późna jesień. Po pierwszych silnych przymrozkach, gdy nadziemne części większości dzwonków (bylin) zasychają i zamierają, należy je przyciąć nisko nad ziemią. Pędy skracamy na wysokość około 5-10 cm. Ma to przede wszystkim znaczenie sanitarne – na martwych resztkach mogą zimować zarodniki grzybów i jaja szkodników. Usunięcie ich ogranicza ryzyko wystąpienia problemów w kolejnym sezonie i ułatwia wiosenne porządki.
Niektóre gatunki dzwonków, zwłaszcza te o zimozielonych lub częściowo zimozielonych liściach, nie wymagają silnego cięcia jesiennego. W ich przypadku wiosną, po zimie, wykonujemy jedynie cięcie kosmetyczne. Polega ono na usunięciu wszystkich liści, które zostały uszkodzone przez mróz, zaschły lub noszą plamy chorobowe. Takie wiosenne porządki pobudzają roślinę do wzrostu i zapewniają jej estetyczny wygląd na starcie nowego sezonu.
Przycinanie różnych gatunków
Różne gatunki dzwonków mogą w różny sposób reagować na przycinanie, dlatego warto poznać specyfikę uprawianych przez nas roślin. Dzwonki niskie, tworzące poduchowate kępy, takie jak dzwonek karpacki czy dalmatyński, bardzo dobrze reagują na ogławianie. Regularne usuwanie pojedynczych, przekwitłych kwiatów wraz z łodyżkami znacząco przedłuża ich kwitnienie, często aż do pierwszych przymrozków. Po głównej fali kwitnienia można je również lekko przyciąć „w kulę”, co zagęści kępę i pobudzi do wydania kolejnych kwiatów.
Wysokie dzwonki, takie jak dzwonek brzoskwiniolistny czy dzwonek szerokolistny, po przekwitnięciu całego kwiatostanu, należy wyciąć cały pęd u jego nasady. Pozostawienie go nie ma sensu, ponieważ nie zakwitnie on ponownie. Wycięcie pędu skieruje energię rośliny na rozwój rozety liściowej i tworzenie nowych pędów kwiatowych na kolejny sezon. W przypadku tych gatunków silne cięcie w połowie sezonu w celu powtórzenia kwitnienia jest mniej skuteczne.
Dzwonki dwuletnie, takie jak popularny dzwonek ogrodowy, wymagają nieco innego podejścia. W pierwszym roku tworzą one rozetę liści, a w drugim kwitną i po wydaniu nasion zamierają. W ich przypadku ogławianie również przedłuża kwitnienie, ale jeśli chcemy, aby roślina się rozsiała i pojawiła w ogrodzie w kolejnych latach, musimy pozostawić kilka najsilniejszych kwiatostanów do zawiązania nasion. Po zebraniu nasion lub pozwoleniu na samosiew, całą roślinę należy usunąć z rabaty.
W przypadku dzwonków rozłogowych, które silnie się rozrastają (np. dzwonek kropkowany), przycinanie może również pełnić funkcję ograniczającą ich ekspansywność. Oprócz usuwania przekwitłych kwiatów w celu zapobiegania samosiewowi, konieczne może być również regularne przycinanie lub wykopywanie podziemnych rozłogów, które pojawiają się w niepożądanych miejscach. Dzięki temu utrzymamy roślinę w ryzach i zapobiegniemy jej zdominowaniu całej rabaty.
