De japanse wijfjesvaren is een opmerkelijk robuuste en veerkrachtige plant die over het algemeen weinig last heeft van ziekten en plagen. Haar taaie bladeren en haar voorkeur voor schaduwrijke, vochtige plekken maken haar minder aantrekkelijk voor veel gangbare tuinplagen. Desondanks is geen enkele plant volledig immuun. Door te weten op welke zeldzame problemen je moet letten en hoe je preventieve maatregelen kunt nemen, kun je ervoor zorgen dat je varen gezond en ongeschonden blijft.
De beste verdediging tegen ziekten en plagen is het handhaven van een gezonde, krachtige plant. Een varen die op de juiste locatie staat, de juiste hoeveelheid water en voeding krijgt, en groeit in een gezonde bodem, heeft een veel grotere natuurlijke weerstand. Stress, veroorzaakt door bijvoorbeeld droogte, te veel zon of een slechte drainage, verzwakt de plant en maakt haar een gemakkelijker doelwit voor ongewenste gasten en ziekteverwekkers.
De meest voorkomende problemen, als ze zich al voordoen, zijn meestal gerelateerd aan de vochtige omgeving waarin de varen gedijt. Plagen zoals slakken en naaktslakken voelen zich thuis in deze omstandigheden. Schimmelziekten, met name wortelrot, kunnen optreden als de bodem te lang drassig blijft. Een goede luchtcirculatie rond de plant en een uitstekende bodemdrainage zijn daarom cruciale preventieve maatregelen.
Regelmatige inspectie van je planten is essentieel om problemen in een vroeg stadium op te sporen. Controleer de boven- en onderkant van de bladeren, de stelen en het grondoppervlak rond de plant. Vroegtijdige detectie maakt het mogelijk om in te grijpen met milde, milieuvriendelijke methoden, voordat een klein probleem uitgroeit tot een serieuze plaag. In de meeste gevallen zul je echter ontdekken dat je japanse wijfjesvaren probleemloos groeit.
Veelvoorkomende plagen
Hoewel de lijst van plagen die de japanse wijfjesvaren aantasten kort is, zijn er een paar waar je op moet letten. De meest waarschijnlijke boosdoeners zijn slakken en naaktslakken. Deze weekdieren zijn vooral ’s nachts actief en vreten onregelmatige gaten in de delicate bladeren, wat de sierwaarde van de plant aanzienlijk kan verminderen. De slijmsporen die ze achterlaten zijn een duidelijk teken van hun aanwezigheid.
De bestrijding van slakken kan op verschillende manieren. Handmatig de slakken verwijderen tijdens de schemering of na een regenbui is een effectieve, zij het arbeidsintensieve, methode. Biologische bestrijdingsmiddelen, zoals aaltjes (nematoden) die de slakken parasiteren, zijn een milieuvriendelijke optie. Barrières van scherp zand, eierschalen of koperen ringen rond de plant kunnen ook helpen, hoewel de effectiviteit hiervan kan variëren.
Een andere mogelijke plaag, hoewel minder gebruikelijk op varens, is de taxuskever. De volwassen kevers vreten ’s nachts aan de bladranden, wat resulteert in karakteristieke halfronde happen. De echte schade wordt echter veroorzaakt door de larven, die ondergronds leven en aan de wortels van de plant vreten. Dit kan leiden tot verwelking en de uiteindelijke dood van de plant. Bestrijding van de larven is het meest effectief en kan eveneens met specifieke aaltjes.
Bladluizen en andere zuigende insecten zijn zelden een probleem voor de japanse wijfjesvaren. Mocht je toch een kleine kolonie bladluizen ontdekken, meestal op de jonge, opkrullende bladeren, dan kunnen deze vaak eenvoudig worden afgespoten met een harde waterstraal. Bij een hardnekkige aantasting kan een oplossing van water en ecologische zeep worden gebruikt. Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat dit nodig zal zijn.
Schimmelziekten en rotting
De meest serieuze bedreiging voor de gezondheid van de japanse wijfjesvaren is wortelrot. Deze ziekte wordt veroorzaakt door verschillende bodemschimmels die gedijen in zuurstofarme, drassige omstandigheden. Wanneer de grond constant verzadigd is met water, kunnen de wortels niet ademen en beginnen ze te rotten. De plant kan geen water en voedingsstoffen meer opnemen, wat leidt tot vergelende en afstervende bladeren, en uiteindelijk de dood van de hele plant.
Preventie is de enige effectieve remedie tegen wortelrot. Zorg er bij de aanplant voor dat de bodem goed doorlatend is. In zware kleigrond is het essentieel om de structuur te verbeteren met organisch materiaal en eventueel grof zand. Plant de kroon van de varen nooit te diep; deze moet op gelijke hoogte met het maaiveld blijven. Geef water op basis van de behoefte van de plant en laat de grond nooit langdurig drassig zijn.
Echte meeldauw of valse meeldauw zijn schimmelziekten die soms op andere planten in de schaduwtuin voorkomen, maar de japanse wijfjesvaren is hier opmerkelijk resistent tegen. Mocht je toch een wit of grijs schimmelpluis op de bladeren zien, dan is dit meestal een teken van een slechte luchtcirculatie. Het verwijderen van de aangetaste bladeren en het eventueel uitdunnen van omringende planten om de luchtstroom te verbeteren, is vaak voldoende.
Roest, een andere schimmelziekte die oranje of bruine sporenhoopjes op de onderkant van de bladeren veroorzaakt, kan incidenteel voorkomen, maar is zelden een ernstig probleem. Verwijder de aangetaste bladeren om de verspreiding van sporen te voorkomen. Over het algemeen geldt voor alle schimmelziekten: voorkom dat de bladeren onnodig lang nat blijven door water te geven aan de basis van de plant en bij voorkeur in de ochtend.
Abiotische problemen
Naast ziekten en plagen kunnen er ook problemen optreden die worden veroorzaakt door omgevingsfactoren, de zogenaamde abiotische problemen. De meest voorkomende hiervan is bladverbranding door te veel direct zonlicht. De bladeren van de japanse wijfjesvaren zijn niet bestand tegen felle zon en zullen bruine, verschroeide plekken ontwikkelen. De levendige kleuren zullen vervagen tot een vaal geelgroen. De enige oplossing is om de plant te verplaatsen naar een meer geschikte, schaduwrijke locatie.
Bruine, knisperige bladranden zijn meestal een direct gevolg van droogtestress. Wanneer de plant niet genoeg water kan opnemen om de verdamping via de bladeren te compenseren, sterven de meest kwetsbare delen, de bladranden, als eerste af. Zorg voor een consistente watergift en overweeg het aanbrengen van een mulchlaag om de bodem langer vochtig te houden. Dit is het meest voorkomende verzorgingsprobleem bij deze varen.
Vorstschade kan optreden bij een late nachtvorst in het voorjaar, net nadat de tere nieuwe bladeren zijn uitgelopen. Deze jonge ‘fiddleheads’ zijn zeer gevoelig voor bevriezing. De beschadigde bladeren zullen zwart en papperig worden. Hoewel dit er dramatisch uitziet, zal een gezonde plant meestal herstellen en een tweede set bladeren produceren, al zal de plant dat seizoen wellicht iets kleiner blijven. Het afdekken van de plant met een vliesdoek als er late vorst wordt voorspeld, kan dit voorkomen.
Chemische schade door verkeerd gebruik van pesticiden, herbiciden of meststoffen kan ook problemen veroorzaken. Wees altijd uiterst voorzichtig met het gebruik van chemicaliën in de buurt van je varens. Zelfs de drift van onkruidverdelgers die elders in de tuin worden gebruikt, kan de gevoelige bladeren beschadigen. Zoals eerder vermeld, kan overbemesting leiden tot zoutschade en wortelverbranding, met bruine bladranden als gevolg.
Preventieve maatregelen en tuinhygiëne
Een goede tuinhygiëne is een fundamenteel onderdeel van de preventie van ziekten en plagen. Verwijder afgestorven plantenresten en bladeren rondom je varens, vooral in de herfst. Dit organische afval kan een schuilplaats en broedplaats zijn voor slakken en schimmels. Door de omgeving van de plant schoon te houden, verminder je de kans op problemen in het volgende seizoen aanzienlijk.
Zorg voor voldoende ruimte tussen je planten. Een goede luchtcirculatie is essentieel om de bladeren snel te laten drogen na regen of water geven, wat de kans op schimmelziekten verkleint. Overvolle beplantingen creëren een vochtig, stilstaand microklimaat dat ideaal is voor de ontwikkeling van schimmels en dat slakken aantrekt. Dun indien nodig omringende planten wat uit.
Gebruik altijd schoon tuingereedschap. Snoeischaren of spades kunnen ziekteverwekkers van de ene plant op de andere overbrengen. Maak je gereedschap regelmatig schoon, vooral als je in een plant hebt geknipt waarvan je vermoedt dat deze ziek is. Een simpele desinfectie met alcohol of een bleekoplossing kan de verspreiding van ziekten voorkomen.
Tot slot, moedig natuurlijke vijanden aan in je tuin. Vogels, egels, kikkers en bepaalde insecten zijn natuurlijke predatoren van slakken en andere plagen. Door een tuin te creëren die aantrekkelijk is voor deze nuttige dieren, met bijvoorbeeld een waterpartij, een stapel hout of een variatie aan planten, creëer je een natuurlijk evenwicht. Dit ecologische evenwicht is de meest duurzame en effectieve manier om plagen onder controle te houden.
Fotó forrása: David J. Stang, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
