Het snoeien en terugsnoeien van de plumeria

Het snoeien van een plumeria is een techniek die met beleid en kennis moet worden toegepast. In tegenstelling tot veel andere struiken en bomen, is regelmatig snoeien voor de gezondheid of bloei van een plumeria niet strikt noodzakelijk. De plant ontwikkelt van nature een mooie, vertakte vorm. Snoeien wordt voornamelijk gedaan om specifieke doelen te bereiken, zoals het beheersen van de grootte, het stimuleren van meer vertakkingen voor een vollere plant, het verwijderen van beschadigde of zieke takken, of het oogsten van stekken voor vermeerdering. Het is cruciaal om te begrijpen dat snoeien de bloei op de gesnoeide takken voor minimaal een seizoen zal uitstellen, omdat plumeria’s bloeien op de uiteinden van volwassen takken. Een weloverwogen beslissing over waar en wanneer te snoeien is daarom essentieel.

Voordat je de snoeischaar ter hand neemt, is het belangrijk om het natuurlijke groeipatroon van de plumeria te begrijpen. De plant groeit vanuit de top van een tak. Na een bloeiperiode zal de tak zich op het punt van de uitgebloeide bloemsteel vaak splitsen in twee of drie nieuwe takken. Dit is de natuurlijke manier waarop de plant een vertakte, boomachtige structuur ontwikkelt. Door dit proces zijn gang te laten gaan, ontstaat er na verloop van tijd vanzelf een vollere kroon. Geduld is hierbij vaak een betere raadgever dan een snoeischaar.

De belangrijkste reden om een plumeria te snoeien is om de omvang en vorm te beheersen. Planten in potten kunnen na verloop van jaren te groot of te hoog worden voor hun standplaats of voor de overwinteringsruimte. In dat geval kan een gerichte snoeibeurt de plant weer in proportie brengen. Een andere veelvoorkomende reden is om een lange, onvertakte ‘stok’ aan te moedigen om te vertakken. Door de top van een dergelijke tak af te knippen, wordt de apicale dominantie doorbroken en worden de slapende knoppen lager op de stam gestimuleerd om uit te lopen, wat resulteert in een bossigere plant.

Snoeien is ook een noodzakelijke sanitaire maatregel. Takken die gebroken zijn door de wind, beschadigd zijn door vorst, of tekenen van rot vertonen, moeten onmiddellijk worden verwijderd. Snijd hierbij altijd terug tot in het gezonde, stevige weefsel om de verspreiding van ziekten te voorkomen. Gebruik altijd zeer schoon en scherp snoeigereedschap, zoals een snoeischaar of een klein zaagje voor dikkere takken. Desinfecteer het gereedschap met alcohol voor en na gebruik, en zeker tussen het snoeien van verschillende planten, om de overdracht van pathogenen te vermijden.

Een laatste belangrijke motivatie voor snoeien is vermeerdering. Elke gezonde tak die je afknipt, is in potentie een nieuwe plant. Als je je collectie wilt uitbreiden of planten wilt delen met vrienden, is het snoeien van gezonde takken in het voorjaar de perfecte manier om stekmateriaal te oogsten. Zo dient de snoeibeurt een dubbel doel: het vormen van de moederplant en het creëren van nieuwe plumeria’s.

Het beste moment om te snoeien

De timing van de snoei is van groot belang voor het herstel van de plant en het effect op de bloei. Het absoluut beste moment om een plumeria te snoeien is in het late winter of het vroege voorjaar, net voordat de plant uit haar rustperiode ontwaakt en aan het nieuwe groeiseizoen begint. Op dit moment is de plant nog in rust, waardoor de sapstroom minimaal is. Het snoeien veroorzaakt dan minder stress en de plant heeft het hele groeiseizoen voor de boeg om te herstellen en nieuwe scheuten te vormen vanuit de snoeiwonden.

Snoeien in het voorjaar geeft de snoeiwonden ook de tijd om goed te drogen en een callus te vormen voordat de vochtigere en warmere omstandigheden van de zomer aanbreken, wat het risico op schimmelinfecties verkleint. Bovendien zijn de afgeknipte takken op dit moment ideaal om te gebruiken als stekken. Ze kunnen de hele lente en zomer gebruiken om te wortelen en uit te groeien tot nieuwe planten.

Het snoeien tijdens het actieve groeiseizoen, in de zomer, wordt over het algemeen afgeraden, tenzij het absoluut noodzakelijk is om een gebroken of zieke tak te verwijderen. Snoeien in de zomer kan de groei en de bloei van de plant verstoren. De plant zal haar energie moeten richten op het helen van de wond in plaats van op de ontwikkeling van bloemen. Bovendien is de kans op het ‘bloeden’ van melksap groter, wat de plant onnodig verzwakt.

Snoei absoluut nooit in de herfst, wanneer de plant zich voorbereidt op haar rustperiode. Een snoeiwond zo kort voor de winter kan een invalspoort zijn voor schimmels en bacteriën. De plant heeft niet genoeg tijd om de wond goed te helen en nieuwe groei die eventueel wordt gestimuleerd, zal te zwak zijn om de winter te overleven. Het verstoort de natuurlijke cyclus van het afharden en maakt de plant kwetsbaar voor problemen tijdens de overwintering.

De techniek van het snoeien

Bij het snoeien van een plumeria is het belangrijk om de juiste techniek te gebruiken om de plant zo min mogelijk te beschadigen en een snel herstel te bevorderen. Maak altijd een schone, gladde snede. Gebruik hiervoor scherp gereedschap om te voorkomen dat je de tak plet of scheurt. Een rafelige wond is moeilijker te helen en is vatbaarder voor infecties. Maak de snede bij voorkeur licht schuin, zodat eventueel vocht eraf kan lopen en niet op de wond blijft staan.

Bij het inkorten van een tak, maak je de snede ongeveer 1 tot 2 centimeter boven een bladknoop of een litteken van een afgevallen blad. Op deze punten bevinden zich slapende knoppen die na de snoei zullen worden gestimuleerd om uit te lopen. Snoei niet te dicht op een knoop, maar laat ook geen lang, dood stuk stengel (een ‘kapstok’) achter, want dit kan afsterven en een bron van rot worden.

Direct na het snoeien zal er een wit, melkachtig sap uit de wond vloeien. Dit sap is giftig en kan huidirritatie veroorzaken, dus het is raadzaam om handschoenen te dragen tijdens het snoeien. Dep het bloedende sap voorzichtig af met een stuk keukenpapier of laat het aan de lucht drogen. Het sap zal vanzelf stollen en een natuurlijke beschermlaag vormen over de wond. Het is over het algemeen niet nodig om de snoeiwond af te dekken met wondafdekmiddel, tenzij het een zeer grote wond op een dikke stam betreft.

Na de snoei zullen er onder de snede, meestal bij de bovenste paar bladknopen, twee of meer nieuwe scheuten ontstaan. Dit is het gewenste effect, omdat het leidt tot een vollere en meer vertakte plant. Houd er rekening mee dat deze nieuwe scheuten tijd nodig hebben om volwassen te worden. Ze zullen waarschijnlijk pas in het volgende of zelfs het daaropvolgende seizoen bloemen produceren. Snoeien is dus een investering in de toekomstige vorm van de plant, ten koste van de bloei op korte termijn.

De gevolgen van snoeien voor de bloei

Het is van het grootste belang om de impact van snoeien op de bloei te begrijpen voordat je begint. Plumeria’s vormen hun bloemtrossen, de ‘inflorescences’, aan de uiteinden van volwassen takken die minstens één, maar vaker twee seizoenen oud zijn. Wanneer je de top van een tak afknipt, verwijder je het groeipunt waar de bloemen zich zouden ontwikkelen. De nieuwe scheuten die onder de snoeiwond ontstaan, zijn in feite nieuwe, jonge takken. Deze jonge takken moeten eerst volwassen worden voordat ze zelf in staat zijn om te bloeien, een proces dat minimaal een volledig groeiseizoen duurt.

Dit betekent dat elke tak die je snoeit, in datzelfde jaar en vaak ook het jaar daarop, op die plek niet zal bloeien. Als je de hele plant drastisch terugsnoeit, zul je de bloei dus voor een aanzienlijke periode uitstellen. Dit is een belangrijke afweging die je moet maken. Is de noodzaak om de grootte te beheersen of vertakking te stimuleren groter dan je wens om dat seizoen bloemen te zien?

Om de impact op de bloei te minimaliseren, kun je een strategie van selectief en gefaseerd snoeien toepassen. In plaats van de hele plant in één keer terug te snoeien, snoei je elk jaar slechts een derde van de takken die je wilt corrigeren. Op deze manier behoud je de overige twee derde van de takken, die wel kunnen bloeien. Het jaar daarop snoei je een ander deel van de plant. Zo kun je de vorm en grootte van de plant over een periode van een paar jaar aanpassen, terwijl je toch elk seizoen van bloemen kunt genieten.

Een andere overweging is dat de oude bloemstelen, de ‘inflo’s’, niet verwijderd moeten worden nadat ze zijn uitgebloeid. Laat ze op natuurlijke wijze afsterven en afvallen. Vaak zal de tak zich direct onder deze oude bloemsteel vanzelf vertakken. Bovendien kan een oude bloemsteel soms in het volgende seizoen opnieuw een bloemtros produceren. Het onnodig wegknippen van deze structuren kan dus ook de toekomstige bloei beïnvloeden.

Specifieke snoeiscenario’s

Verschillende situaties vragen om een verschillende snoeiaanpak. Voor een jonge, onvertakte plant die je bossiger wilt maken, is het toppen van de hoofdstam een effectieve methode. Knip de bovenste 10-15 centimeter van de stam af in het vroege voorjaar. Dit zal de plant dwingen om onder de snede meerdere zijtakken te vormen, waardoor de basis wordt gelegd voor een mooie, volle kroon. Wees je ervan bewust dat je de eerste bloei hiermee uitstelt, maar investeert in een betere structuur voor de lange termijn.

Bij een oudere, te groot geworden plant is een meer drastische renovatiesnoei soms nodig. Dit kan inhouden dat je de hoofdtakken met een derde of zelfs de helft inkort. Doe dit bij voorkeur gefaseerd over meerdere jaren om de schok voor de plant te beperken. Begin met de langste of meest onhandig geplaatste takken. De plant zal reageren door krachtig nieuwe scheuten te vormen, waardoor je de plant kunt verjongen en opnieuw kunt opbouwen tot een meer beheersbare grootte.

Bij het verwijderen van een zieke tak, zoals een tak met rot, moet je niet terughoudend zijn. Snijd ruim onder het aangetaste gebied, tot diep in het gezonde, witte, stevige weefsel. Het is beter om te veel weg te nemen dan om een klein stukje geïnfecteerd weefsel achter te laten, dat zich verder kan verspreiden. Desinfecteer je gereedschap na elke snede in ziek weefsel grondig.

Soms kan het nodig zijn om wortels te snoeien, bijvoorbeeld wanneer je een plant wilt verpotten maar in dezelfde maat pot wilt houden. Dit doe je in het vroege voorjaar, tegelijk met het verpotten. Haal de plant uit de pot en snijd de buitenste 2-5 centimeter van de wortelkluit af met een scherp mes. Dit stimuleert de aanmaak van nieuwe, actieve haarwortels. Na wortelsnoei is het extra belangrijk om de plant enkele weken geen water te geven om de wonden te laten helen.