Het overwinteren van de japanse banaan

De term ‘winterharde banaan’ kan enige verwarring veroorzaken. Hoewel de japanse banaan de meest vorstbestendige bananensoort is, betekent dit niet dat de gehele plant ongeschonden een strenge winter kan doorstaan. De winterhardheid van de Musa basjoo zit geconcentreerd in zijn ondergrondse deel: de wortelstok, ook wel rizoom genoemd. De bladeren bezwijken al bij de eerste lichte nachtvorst, en de met water gevulde pseudostam zal bij matige tot strenge vorst kapotvriezen en wegrotten. Succesvol overwinteren draait dus volledig om het beschermen van die vitale wortelstok tegen bevriezing en overmatig vocht, zodat deze in het voorjaar weer nieuwe, krachtige scheuten kan produceren.

Het voorbereiden van de plant op de winter begint al in de late zomer. Het is cruciaal om vanaf eind augustus of begin september te stoppen met het geven van meststoffen, met name stikstofrijke voeding. Stikstof stimuleert de groei van nieuw, zacht en waterig plantweefsel. Deze nieuwe groei heeft niet de tijd om voor de winter af te harden en is extreem gevoelig voor vorstschade. Door de bemesting te stoppen, geef je de plant een signaal om de groei te vertragen en zich voor te bereiden op de naderende rustperiode, wat de overlevingskans aanzienlijk vergroot.

De timing voor het aanbrengen van de winterbescherming is belangrijk. Wacht hiermee tot na de eerste lichte nachtvorst. Deze eerste vorst zorgt ervoor dat de bladeren afsterven en de plant op een natuurlijke manier in rust gaat. Het te vroeg aanbrengen van een dikke, isolerende laag kan de basis van de plant te warm en vochtig houden, wat rotting kan veroorzaken. Zodra de bladeren door de vorst zwart en slap zijn geworden, kun je ze afsnijden, wat het aanbrengen van de bescherming vergemakkelijkt en een netter beeld geeft.

Het grootste gevaar voor de wortelstok in de winter is niet alleen de kou, maar de combinatie van kou en nattigheid. Een bevroren, doorweekte bodem is funest en leidt onherroepelijk tot het wegrotten van de wortelstok. Daarom is een goed doorlatende grond, zoals al eerder benadrukt, van levensbelang. De winterbescherming moet niet alleen isoleren tegen de kou, maar ook helpen om overtollig water weg te houden van de directe basis van de plant. Een ademende, niet-verstikkende bescherming is de sleutel tot succes.

De basisbescherming: mulchen

De absoluut minimale en meest essentiële stap om een japanse banaan in de volle grond te overwinteren, is het aanbrengen van een zeer dikke mulchlaag. Deze methode is eenvoudig, effectief en richt zich op het beschermen van het enige deel dat echt moet overleven: de wortelstok. Nadat de bladeren zijn afgestorven en afgesneden, kun je de pseudostam laten staan of deze terugsnijden tot ongeveer 20-30 centimeter boven de grond. Vervolgens breng je een royale laag organisch materiaal aan rond de basis van de plant.

De dikte van de mulchlaag is cruciaal. Streef naar een laag van minimaal 30 tot 50 centimeter hoog en met een diameter van minstens een meter. Hoe strenger de winters in jouw regio, hoe dikker de laag moet zijn. Geschikte materialen zijn bijvoorbeeld droge herfstbladeren, stro, dennentakken of een flinke berg compost of houtsnippers. Een combinatie van verschillende materialen werkt vaak het beste. Deze dikke deken fungeert als een isolator, waardoor de vorst niet diep in de grond kan doordringen en de wortelstok beschermd blijft.

Om te voorkomen dat de mulchlaag door de wind wordt weggeblazen, kun je deze afdekken met bijvoorbeeld dennentakken of een stuk tuinvlies. Het is belangrijk dat de mulchlaag luchtig blijft en niet te compact wordt, zodat er nog steeds enige luchtcirculatie mogelijk is en de basis van de plant niet verstikt. Een laag natte, samengeklonterde bladeren kan juist rotting in de hand werken. Het toevoegen van wat stro of takjes kan helpen om de structuur luchtig te houden.

In het voorjaar, zodra de kans op strenge vorst geweken is (meestal rond maart of april), is het tijd om de mulchlaag voorzichtig te verwijderen. Doe dit geleidelijk, in etappes, om de ontwakende plant niet direct bloot te stellen aan late nachtvorst. Het verwijderen van de mulch zorgt ervoor dat de zon de grond kan opwarmen, wat de nieuwe groei stimuleert. Wees voorzichtig bij het weghalen van de mulch om de opkomende nieuwe scheuten niet te beschadigen.

Geavanceerde methoden voor stambehoud

Als je de plant in het voorjaar een voorsprong wilt geven, kun je proberen om een deel van de pseudostam te behouden. Een groter stuk overlevende stam betekent dat de plant in het voorjaar niet helemaal van de grond hoeft te beginnen, wat kan resulteren in een snellere groei en een uiteindelijk grotere plant aan het einde van het seizoen. Deze methoden vergen meer inspanning, maar kunnen zeer de moeite waard zijn, vooral in koudere klimaten.

Een populaire techniek is de ‘draadkooi-methode’. Na het afsnijden van de bladeren en het inkorten van de stam tot ongeveer 50 tot 100 centimeter, plaats je een cilinder van kippengaas of een ander soort gaas rondom de stam. Zorg voor minstens 15-20 centimeter ruimte tussen de stam en het gaas. Vul deze ruimte vervolgens volledig op met een droog, isolerend materiaal zoals stro of droge bladeren. Het is cruciaal dat dit vulmateriaal droog blijft gedurende de hele winter.

Om het isolatiemateriaal droog te houden, moet de bovenkant van de kooi worden afgedekt. Dit kan met een stuk plastic, een omgekeerde emmer, of een ‘dakpan’ van hout. Zorg ervoor dat de afdekking het water afvoert en niet in de kooi laat lopen. De zijkanten van de gaaskooi moeten echter open blijven voor ventilatie, om condensatie en schimmelvorming binnenin te voorkomen. Een volledig in plastic ingepakte stam zal zeker gaan rotten.

Een alternatief voor de draadkooi is het inpakken van de stam met meerdere lagen isolatiemateriaal, zoals rietmatten, jute of speciaal wintervlies. Begin met een laag vlies direct om de stam, gevolgd door een dikke laag stro en vervolgens meerdere lagen jute of rietmatten om alles op zijn plaats te houden. Ook hier is het belangrijk om de bovenkant af te dekken tegen regen. Vergeet nooit om, ongeacht de methode voor stambehoud, ook altijd de basis van de plant te mulchen met een dikke laag.

Overwintering van bananen in pot

Bananenplanten die in potten worden gekweekt, vereisen een compleet andere aanpak voor de winter. De wortelkluit in een pot is volledig blootgesteld aan de vrieskou van alle kanten en zal een normale winter buiten niet overleven, zelfs niet als de pot wordt ingepakt. De enige veilige methode voor potbananen is om ze naar een vorstvrije locatie te verplaatsen.

De ideale overwinteringsplek is een koele, lichte ruimte waar de temperatuur niet onder het vriespunt komt, maar ook niet te hoog oploopt. Denk hierbij aan een onverwarmde garage bij een raam, een serre, een koele slaapkamer of een lichte kelder. Een temperatuur tussen de 5 en 12 graden Celsius is perfect. In een dergelijke koele omgeving zal de plant in een rusttoestand gaan en de winter overleven met minimaal onderhoud.

Zodra de plant binnen staat, moet de watergift drastisch worden verminderd. Omdat de groei stopt en de verdamping veel lager is, heeft de plant nauwelijks water nodig. Geef slechts een klein beetje water, ongeveer eens per drie tot vier weken, net genoeg om te voorkomen dat de wortelkluit volledig uitdroogt tot een harde, droge klomp. Te veel water in deze rustfase is de meest voorkomende doodsoorzaak voor overwinterende kuipplanten, omdat het onvermijdelijk leidt tot wortelrot.

Controleer de plant gedurende de winter periodiek op plagen zoals spint of wolluis, die in de beschutte binnenomgeving kunnen opduiken. In het voorjaar, wanneer het gevaar voor vorst definitief geweken is, kan de plant weer naar buiten. Doe dit geleidelijk om de bladeren te laten wennen aan het fellere zonlicht en de wind. Begin met een beschutte, halfschaduwrijke plek en verplaats de plant over een periode van een week naar zijn definitieve zonnige zomerlocatie.