Een correcte overwintering is voor veel passiebloemsoorten een cruciale stap om jaar na jaar van hun adembenemende bloemen te kunnen genieten. Omdat de meeste soorten afkomstig zijn uit tropische of subtropische gebieden, zijn ze niet bestand tegen de vrieskou van een gematigd klimaat. Het succesvol door de winter loodsen van deze planten vereist een goede planning en kennis van de specifieke behoeften van de soort die je bezit. Een zorgvuldige voorbereiding in de herfst legt de basis voor een gezonde herstart in het volgende voorjaar, waardoor de plant de kans krijgt om zich weer volledig te ontwikkelen en uitbundig te bloeien.
De eerste en belangrijkste stap is het identificeren van de soort passiebloem die je hebt en het bepalen van haar winterhardheid. De blauwe passiebloem, Passiflora caerulea, en enkele van haar hybriden zijn relatief winterhard en kunnen in veel regio’s met temperaturen tot ongeveer -5 of zelfs -10 graden Celsius buiten blijven, mits ze op een zeer beschutte plek staan en de basis goed wordt beschermd. Voor de overgrote meerderheid van de soorten, waaronder de Passiflora edulis (passievrucht) en vele sierhybriden, is elke vorm van vorst fataal. Deze vorstgevoelige soorten moeten absoluut naar een vorstvrije locatie worden verplaatst.
De voorbereiding op de overwintering begint al in de late zomer en vroege herfst. Het is van essentieel belang om de bemesting in deze periode geleidelijk af te bouwen en in de herfst volledig te stoppen. Dit voorkomt dat de plant nieuwe, zachte scheuten aanmaakt die bijzonder kwetsbaar zijn voor koude temperaturen. De plant moet de kans krijgen om ‘af te harden’ en zich voor te bereiden op de rustperiode. Een plant die tot laat in het seizoen wordt gevoed, zal te weelderig en te zwak de winter ingaan.
Voordat de eerste nachtvorst wordt voorspeld, is het tijd om actie te ondernemen. Voor de winterharde soorten die buiten blijven, betekent dit het aanbrengen van een dikke beschermende mulchlaag rond de voet van de plant. Een laag van 15-20 cm organisch materiaal zoals afgevallen bladeren, stro, houtsnippers of compost helpt de wortels en de basis van de plant te isoleren tegen de ergste kou. Zelfs als de bovengrondse delen afvriezen, zal een goed beschermde basis in het voorjaar vaak weer krachtig uitlopen. Voor de kuipplanten is dit het moment om ze naar hun winterverblijf te verhuizen.
De ideale overwinteringslocatie
Het vinden van de juiste plek om je vorstgevoelige passiebloem te laten overwinteren is de sleutel tot succes. De ideale locatie is koel, licht en, bovenal, absoluut vorstvrij. Een temperatuur tussen de 5 en 10 graden Celsius is optimaal voor de meeste soorten. Bij deze temperatuur gaat de plant in een ruststand (dormantie), waarin ze nauwelijks groeit en dus ook weinig energie, water en licht nodig heeft. Dit vermindert de stress voor de plant gedurende de donkere wintermaanden.
Geschikte locaties zijn bijvoorbeeld een onverwarmde slaapkamer, een koele serre, een garage met een raam, een vorstvrije schuur of een lichte kelder. Probeer een plek met grote temperatuurschwankingen te vermijden. Een warme woonkamer is over het algemeen geen goede plek voor de overwintering. De combinatie van hoge temperaturen en weinig licht in de winter leidt vaak tot de vorming van lange, zwakke, zogenaamde ‘etiolerende’ scheuten die zeer vatbaar zijn voor plagen zoals bladluis en witte vlieg.
Licht is een belangrijke, maar soms lastige factor. Hoewel de plant in rust is, heeft ze nog steeds wat licht nodig om te overleven. Een plek direct voor een raam op het noorden of oosten kan voldoende zijn. Als je alleen een donkere ruimte zoals een garage zonder raam beschikbaar hebt, is het mogelijk om de plant volledig in het donker te overwinteren, mits de temperatuur constant laag blijft (rond de 5 graden). In dit geval zal de plant al haar bladeren verliezen, wat normaal is. Ze zal in het voorjaar weer uitlopen zodra ze licht en warmte krijgt.
Controleer de overwinteringsruimte regelmatig op de aanwezigheid van plagen. De vaak drogere lucht en de verminderde weerstand van de plant kunnen een ideale omgeving creëren voor ongedierte. Inspecteer de planten om de paar weken en neem indien nodig maatregelen. Een goede ventilatie is ook belangrijk om schimmelziekten te voorkomen. Zet op een zachte, vorstvrije dag even een raam open om de lucht te verversen.
Verzorging tijdens de winterrust
De verzorging van de passiebloem tijdens de overwinteringsperiode is minimalistisch. De belangrijkste regel is om de watergift drastisch te verminderen. Omdat de plant niet actief groeit, is haar waterbehoefte zeer gering. Te veel water is de meest gemaakte fout tijdens de overwintering en leidt onherroepelijk tot wortelrot. Geef slechts zo weinig water dat de kluit niet volledig uitdroogt en versteent. Dit kan betekenen dat je de plant slechts eens in de paar weken of zelfs eens per maand een kleine hoeveelheid water geeft.
De grond mag tussen de gietbeurten door aan de droge kant aanvoelen. Controleer de vochtigheid door je vinger diep in de pot te steken of door het gewicht van de pot op te tillen. Een lichte pot duidt op droge grond. Het is altijd beter om aan de te droge kant te zitten dan aan de te natte kant. Een passiebloem kan een korte periode van droogte beter overleven dan constant natte voeten.
Bemesten is gedurende de gehele winterperiode absoluut uit den boze. De plant is in rust en kan de voedingsstoffen niet gebruiken. Het toedienen van mest zou de zoutconcentratie in de potgrond verhogen, wat de wortels kan beschadigen. De rustperiode is essentieel voor de plant om op krachten te komen voor het volgende groeiseizoen. Verstoor dit proces niet door te proberen de groei te forceren met voeding.
Het is volkomen normaal dat de passiebloem tijdens de overwintering een aanzienlijk deel van haar blad verliest, vooral als ze op een donkere plek staat. Raak hierdoor niet in paniek. Dit is een natuurlijke overlevingsstrategie van de plant om de verdamping te minimaliseren. Zolang de stengels levend en groen of bruin en stevig blijven, is er niets aan de hand. In het voorjaar zal de plant weer nieuwe bladeren en scheuten vormen.
Voorbereiding op het nieuwe seizoen
Aan het einde van de winter, meestal rond eind februari of begin maart, kun je de passiebloem langzaam gaan voorbereiden op het nieuwe groeiseizoen. Dit is het ideale moment voor een flinke snoeibeurt, nog voordat de plant weer naar buiten gaat. Door de plant nu te snoeien, breng je haar weer in model en stimuleer je de ontwikkeling van nieuwe scheuten, waarop later de bloemen zullen verschijnen. Snoei de zijtakken van het vorige jaar terug tot op enkele knoppen van de hoofdtakken.
Na het snoeien kun je de plant eventueel verpotten als dat nodig is. Kies een pot die een maatje groter is dan de oude en gebruik verse, voedselrijke potgrond. Dit geeft het wortelstelsel nieuwe ruimte en voedingsstoffen voor een krachtige start. Begin na het snoeien en verpotten ook weer met iets vaker water geven om de nieuwe groei te stimuleren. Je kunt ook beginnen met de eerste, lichte bemesting met een uitgebalanceerde meststof.
Zodra het gevaar voor nachtvorst definitief geweken is, meestal rond half mei, kan de passiebloem weer naar buiten. Het is van cruciaal belang om de plant geleidelijk te laten wennen aan de buitenomstandigheden, een proces dat ‘afharden’ wordt genoemd. Een plant die maandenlang binnen heeft gestaan, heeft bladeren die niet gewend zijn aan direct zonlicht, wind en temperatuurschwankelingen. Zet de plant de eerste dagen op een beschutte, schaduwrijke plek.
Verplaats de plant de daaropvolgende week of twee geleidelijk naar een steeds zonnigere plek. Haal haar de eerste nachten eventueel weer naar binnen als er een aanzienlijke temperatuurdaling wordt voorspeld. Dit geleidelijke proces voorkomt dat de bladeren verbranden en dat de plant een schok krijgt. Zodra de plant volledig is afgehard, kan ze naar haar definitieve zonnige zomerstandplaats verhuizen, waar ze zich kan opmaken voor een nieuw seizoen vol spectaculaire bloei.
