Το κλάδεμα του κινεζικού αρκεύθου είναι μια τέχνη που, όταν εφαρμόζεται σωστά, μπορεί να αναδείξει τη φυσική ομορφιά του φυτού, να διατηρήσει την υγεία του και να το διαμορφώσει σύμφωνα με τις αισθητικές απαιτήσεις του κήπου. Σε αντίθεση με πολλά φυλλοβόλα δέντρα και θάμνους που απαιτούν τακτικό και συχνά δραστικό κλάδεμα, οι άρκευθοι γενικά χρειάζονται μια πιο συντηρητική προσέγγιση. Πολλές ποικιλίες διατηρούν ένα ελκυστικό σχήμα με ελάχιστη ή καθόλου παρέμβαση. Ωστόσο, η γνώση των σωστών τεχνικών και του κατάλληλου χρόνου για το κλάδεμα είναι απαραίτητη για τη διόρθωση προβλημάτων, τη διατήρηση του μεγέθους και τη δημιουργία εξειδικευμένων μορφών όπως τα μπονσάι ή τα τοπιάρια (topiary).
Ο κύριος στόχος του κλαδέματος στον κινεζικό άρκευθο είναι συνήθως η διατήρηση της υγείας του. Αυτό περιλαμβάνει την αφαίρεση νεκρών, κατεστραμμένων ή άρρωστων κλαδιών, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν πύλες εισόδου για παθογόνους οργανισμούς και παράσιτα. Επιπλέον, το κλάδεμα μπορεί να βελτιώσει την κυκλοφορία του αέρα και τη διείσδυση του φωτός στο εσωτερικό του φυτού, μειώνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης μυκητολογικών ασθενειών που ευδοκιμούν σε συνθήκες υγρασίας και σκιάς.
Ένας άλλος σημαντικός λόγος για το κλάδεμα είναι ο έλεγχος του μεγέθους και η διαμόρφωση του σχήματος. Στους σύγχρονους, μικρότερους κήπους, είναι συχνά απαραίτητο να περιορίζεται η ανάπτυξη των φυτών για να παραμένουν σε αρμονία με τον περιβάλλοντα χώρο. Μέσω του επιλεκτικού κλαδέματος, μπορείς να διατηρήσεις τον άρκευθο στο επιθυμητό μέγεθος χωρίς να καταστρέψεις τη φυσική του μορφή. Για πιο καλλιτεχνικές εφαρμογές, το κλάδεμα είναι το βασικό εργαλείο για τη δημιουργία και τη συντήρηση περίπλοκων σχημάτων.
Είναι κρίσιμο να κατανοήσεις μια θεμελιώδη αρχή πριν πιάσεις το κλαδευτήρι: οι άρκευθοι δεν αναβλαστάνουν από παλιό, γυμνό ξύλο. Αυτό σημαίνει ότι κάθε τομή πρέπει να γίνεται σε ένα σημείο όπου υπάρχει ακόμα πράσινη βλάστηση. Αν κλαδέψεις ένα κλαδί μέχρι ένα σημείο που δεν έχει βελόνες, αυτό το τμήμα του κλαδιού απλά θα ξεραθεί και δεν θα παράγει ποτέ νέα βλάστηση. Αυτός ο κανόνας καθοδηγεί όλες τις τεχνικές κλαδέματος για αυτό το είδος.
Η κατάλληλη εποχή για το κλάδεμα
Η επιλογή της σωστής εποχής για το κλάδεμα του κινεζικού αρκεύθου είναι καθοριστική για την υγεία του φυτού και την επούλωση των τομών. Η ιδανική περίοδος για το βασικό κλάδεμα είναι η άνοιξη, πριν ξεκινήσει η νέα έντονη βλάστηση. Το κλάδεμα σε αυτή τη φάση επιτρέπει στο φυτό να επουλώσει γρήγορα τις πληγές του και να κατευθύνει την ενέργειά του στην παραγωγή νέας ανάπτυξης στα επιθυμητά σημεία. Το φυτό βρίσκεται σε λήθαργο ή μόλις αρχίζει να “ξυπνά”, οπότε το στρες από το κλάδεμα είναι ελάχιστο.
Μια δεύτερη καλή περίοδος για ελαφρύ κλάδεμα διαμόρφωσης είναι οι αρχές του καλοκαιριού, αμέσως μετά το πρώτο κύμα ανοιξιάτικης ανάπτυξης. Σε αυτό το σημείο, μπορείς να κάνεις διορθωτικές κινήσεις, να κόψεις τυχόν ανεπιθύμητους βλαστούς και να βελτιώσεις το σχήμα του φυτού. Το φυτό είναι ακόμα σε πλήρη ανάπτυξη και θα καλύψει γρήγορα τις περιοχές που κλαδεύτηκαν. Αυτή είναι επίσης μια καλή στιγμή για το ψαλίδισμα των ποικιλιών που χρησιμοποιούνται για φράχτες ή τοπιάρια.
Απόφυγε το έντονο κλάδεμα στα τέλη του καλοκαιριού και το φθινόπωρο. Το κλάδεμα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί να διεγείρει την παραγωγή νέας βλάστησης. Αυτή η όψιμη ανάπτυξη δεν θα έχει αρκετό χρόνο για να σκληρύνει και να ωριμάσει πριν από την έλευση του χειμερινού ψύχους, καθιστώντας την εξαιρετικά ευάλωτη σε ζημιές από τον παγετό. Αυτό μπορεί να αποδυναμώσει το φυτό και να δημιουργήσει νεκρά σημεία την επόμενη άνοιξη.
Το μόνο κλάδεμα που μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή του χρόνου είναι το υγειονομικό κλάδεμα, δηλαδή η αφαίρεση νεκρών, σπασμένων ή εμφανώς άρρωστων κλαδιών. Αυτά τα κλαδιά πρέπει να αφαιρούνται μόλις εντοπιστούν, ανεξαρτήτως εποχής, για να αποφευχθεί η εξάπλωση ασθενειών και για να βελτιωθεί η εμφάνιση του φυτού. Χρησιμοποίησε πάντα αποστειρωμένα εργαλεία, ειδικά όταν αφαιρείς άρρωστα μέρη.
Βασικές τεχνικές κλαδέματος
Η πιο σημαντική τεχνική για το κλάδεμα του κινεζικού αρκεύθου είναι το κλάδεμα αραίωσης (thinning). Αυτή η μέθοδος περιλαμβάνει την επιλεκτική αφαίρεση ολόκληρων κλαδιών από το σημείο που ξεκινούν, είτε από τον κύριο κορμό είτε από ένα μεγαλύτερο κλαδί. Στόχος είναι να ανοίξει το εσωτερικό του φυτού, βελτιώνοντας την κυκλοφορία του αέρα και τη διείσδυση του φωτός. Αυτό βοηθά στη διατήρηση της υγείας του εσωτερικού φυλλώματος και μειώνει τον κίνδυνο μυκητολογικών ασθενειών. Το κλάδεμα αραίωσης διατηρεί τη φυσική εμφάνιση του φυτού, καθώς οι τομές είναι κρυμμένες μέσα στο φύλλωμα.
Μια άλλη τεχνική είναι η μείωση του μήκους ενός κλαδιού (heading back). Για να το κάνεις σωστά σε έναν άρκευθο, πρέπει να ακολουθήσεις τον κανόνα της “μη κοπής σε γυμνό ξύλο”. Εντόπισε το κλαδί που θέλεις να κοντύνεις και ακολούθησέ το προς τα πίσω μέχρι να βρεις ένα πλευρικό κλαδάκι (ένα μικρότερο κλαδί που φυτρώνει από το μεγαλύτερο). Κάνε την τομή σου ακριβώς πάνω από αυτό το πλευρικό κλαδάκι, έτσι ώστε αυτό να παραμείνει στο φυτό. Αυτό το πλευρικό κλαδάκι θα γίνει ο νέος ηγέτης του κλαδιού, και η τομή θα κρυφτεί από τη νέα ανάπτυξη.
Το ψαλίδισμα (shearing) είναι μια τεχνική που χρησιμοποιείται κυρίως για τη δημιουργία τυπικών σχημάτων, όπως φράχτες ή τοπιάρια (σφαίρες, κώνοι κ.λπ.). Περιλαμβάνει την κοπή των άκρων πολλών βλαστών ταυτόχρονα με ένα μεγάλο ψαλίδι φράχτη για να δημιουργηθεί μια λεία, ομοιόμορφη επιφάνεια. Αν και είναι αποτελεσματικό για τη διαμόρφωση, το συνεχές ψαλίδισμα μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενός πυκνού εξωτερικού στρώματος φυλλώματος που εμποδίζει το φως να φτάσει στο εσωτερικό του φυτού, προκαλώντας την ξήρανση των εσωτερικών κλαδιών. Είναι καλή πρακτική να συνδυάζεις το ψαλίδισμα με περιοδικό κλάδεμα αραίωσης για να διατηρείς το φυτό υγιές.
Κατά το κλάδεμα, πάντα να χρησιμοποιείς τα κατάλληλα εργαλεία. Για μικρά κλαδιά, ένα αιχμηρό κλαδευτήρι χειρός (bypass pruner) είναι ιδανικό. Για μεγαλύτερα κλαδιά, χρησιμοποίησε ένα ψαλίδι κλαδέματος με μακριές λαβές (loppers) ή ένα πριόνι κλαδέματος. Βεβαιώσου ότι τα εργαλεία σου είναι πάντα καθαρά και αιχμηρά για να κάνεις καθαρές τομές που επουλώνονται γρήγορα και για να αποφύγεις τη μετάδοση ασθενειών. Αποστείρωνε τα εργαλεία σου με οινόπνευμα, ειδικά όταν μετακινείσαι από το ένα φυτό στο άλλο ή μετά την κοπή άρρωστου ιστού.
Κλάδεμα για έλεγχο μεγέθους και σχήματος
Ο έλεγχος του μεγέθους ενός κινεζικού αρκεύθου πρέπει να γίνεται σταδιακά και με προνοητικότητα. Η καλύτερη στρατηγική είναι να ξεκινήσεις το κλάδεμα όταν το φυτό είναι ακόμα νεαρό, αντί να περιμένεις να μεγαλώσει υπερβολικά και μετά να προσπαθήσεις να το μειώσεις δραστικά. Κάθε χρόνο, την άνοιξη, αφαίρεσε μερικά από τα μακρύτερα κλαδιά, κόβοντάς τα πίσω σε ένα πλευρικό κλαδάκι πιο κοντά στο κέντρο του φυτού. Αυτό θα διατηρήσει το φυτό συμπαγές και εντός των επιθυμητών ορίων, χωρίς να φαίνεται ότι έχει κλαδευτεί.
Για να διατηρήσεις το φυσικό, ακανόνιστο σχήμα πολλών ποικιλιών, απόφυγε να του δώσεις μια τεχνητή, σφαιρική ή κουρεμένη εμφάνιση. Αντ’ αυτού, ακολούθησε τις φυσικές γραμμές του φυτού. Κλάδεψε επιλεκτικά τα κλαδιά που ξεφεύγουν από το γενικό περίγραμμα ή που μεγαλώνουν προς ανεπιθύμητες κατευθύνσεις. Η ιδέα είναι να το “ελαφρύνεις” και να το καθοδηγήσεις, όχι να το εξαναγκάσεις σε ένα αφύσικο σχήμα. Αυτή η προσέγγιση απαιτεί περισσότερο χρόνο και παρατήρηση, αλλά το αποτέλεσμα είναι πολύ πιο φυσικό και αισθητικά ευχάριστο.
Σε περιπτώσεις που ένας άρκευθος έχει παραμεληθεί και έχει μεγαλώσει υπερβολικά, η ανανέωση μπορεί να είναι δύσκολη λόγω του κανόνα της “μη αναβλάστησης από παλιό ξύλο”. Μια δραστική μείωση του μεγέθους συνήθως αφήνει το φυτό με πολλά γυμνά κλαδιά και μια άσχημη εμφάνιση. Σε τέτοιες περιπτώσεις, η καλύτερη λύση είναι μια σταδιακή μείωση του μεγέθους σε μια περίοδο δύο έως τριών ετών. Κάθε χρόνο, αφαίρεσε περίπου το ένα τρίτο των μεγαλύτερων κλαδιών, επιτρέποντας στο φυτό να παράγει νέα βλάστηση στα χαμηλότερα σημεία πριν συνεχίσεις.
Για τις ποικιλίες εδαφοκάλυψης, το κλάδεμα συνήθως περιορίζεται στην αφαίρεση τυχόν όρθιων κλαδιών που μπορεί να εμφανιστούν και στον περιορισμό της εξάπλωσής τους αν ξεπεράσουν την καθορισμένη περιοχή. Μπορείς να κόψεις τις άκρες των μακρύτερων κλαδιών για να ενθαρρύνεις μια πιο πυκνή και συμπαγή ανάπτυξη. Και πάλι, οι τομές πρέπει να γίνονται ακριβώς πάνω από ένα σύνολο βελονών ή ένα πλευρικό κλαδάκι για να κρυφτούν.
Εξειδικευμένο κλάδεμα: Μπονσάι και Τοπιάρια
Ο κινεζικός άρκευθος, ειδικά η ποικιλία ‘Shimpaku’, είναι ένα από τα πιο δημοφιλή είδη για τη δημιουργία μπονσάι. Το κλάδεμα εδώ είναι μια συνεχής και σχολαστική διαδικασία που στοχεύει στη δημιουργία και διατήρηση μιας μικρογραφίας ενός ώριμου δέντρου. Περιλαμβάνει τόσο το κλάδεμα δομής, που γίνεται συνήθως τον χειμώνα για να καθοριστεί το βασικό σχήμα των κλαδιών, όσο και το κλάδεμα συντήρησης, που περιλαμβάνει το τακτικό τσίμπημα των νέων βλαστών κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου για να διατηρηθεί η πυκνότητα και το σχήμα των “συννέφων” φυλλώματος.
Η τεχνική του “τσίμπηματος” (pinching) είναι θεμελιώδης στη συντήρηση του μπονσάι. Αντί να χρησιμοποιείς ψαλίδι, που μπορεί να αφήσει καφέ άκρες, χρησιμοποιείς τα δάχτυλά σου για να αφαιρέσεις τις άκρες των νέων, τρυφερών βλαστών. Αυτό ενθαρρύνει τη διακλάδωση και δημιουργεί πυκνότερα και πιο συμπαγή μαξιλαράκια φυλλώματος. Το κλάδεμα των μπονσάι συνδυάζεται συχνά με την τεχνική της συρμάτωσης, όπου σύρμα αλουμινίου ή χαλκού τυλίγεται γύρω από τα κλαδιά για να τα λυγίσει και να τα διαμορφώσει στο επιθυμητό σχήμα.
