Το κλάδεμα του ιαπωνικού σφενδάμου είναι μια τέχνη που απαιτεί λεπτότητα, κατανόηση και υπομονή. Σε αντίθεση με πολλά άλλα δέντρα, οι ιαπωνικοί σφένδαμοι δεν χρειάζονται έντονο κλάδεμα για να διατηρήσουν την υγεία τους. Ο κύριος στόχος του κλαδέματος είναι η διατήρηση ή η ενίσχυση της φυσικής, κομψής και συχνά γλυπτικής τους μορφής. Η λανθασμένη τεχνική ή το κλάδεμα σε ακατάλληλη εποχή μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά στην αισθητική του δέντρου και να το εκθέσει σε ασθένειες. Επομένως, η προσέγγιση πρέπει να είναι πάντα συντηρητική, με κάθε τομή να γίνεται με συγκεκριμένο σκοπό.
Πριν καν πιάσεις το κλαδευτήρι, είναι απαραίτητο να μελετήσεις προσεκτικά το δέντρο σου. Αφιέρωσε χρόνο για να παρατηρήσεις τη φυσική του δομή, τον τρόπο που αναπτύσσονται τα κλαδιά και τη συνολική του σιλουέτα. Ο στόχος δεν είναι να επιβάλεις ένα τεχνητό σχήμα στο δέντρο, αλλά να συνεργαστείς με τη φυσική του τάση, αναδεικνύοντας την ομορφιά του. Το ιδανικό κλάδεμα είναι αυτό που δεν φαίνεται, αφήνοντας το δέντρο να μοιάζει σαν να έχει μεγαλώσει τέλεια από μόνο του.
Η θεμελιώδης αρχή είναι “λιγότερο σημαίνει περισσότερο”. Είναι πάντα καλύτερο να κόψεις λιγότερο από ό,τι περισσότερο, καθώς μπορείς πάντα να αφαιρέσεις κάτι αργότερα, αλλά δεν μπορείς να το ξαναβάλεις. Ξεκίνα πάντα με την αφαίρεση των νεκρών, σπασμένων ή άρρωστων κλαδιών. Αυτό το είδος κλαδέματος καθαρισμού μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή του έτους και είναι το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα για τη διατήρηση της υγείας του δέντρου.
Η χρήση των σωστών εργαλείων είναι επίσης κρίσιμης σημασίας. Χρησιμοποίησε πάντα κοφτερά και καθαρά κλαδευτήρια, ψαλίδια ή πριόνια. Τα αμβλύ εργαλεία μπορούν να συνθλίψουν τους ιστούς του φυτού, δημιουργώντας ακανόνιστες πληγές που αργούν να επουλωθούν και είναι ευάλωτες σε μολύνσεις. Απολύμαινε τα εργαλεία σου με οινόπνευμα ή διάλυμα χλωρίνης πριν από τη χρήση και μεταξύ των δέντρων για να αποφύγεις τη μετάδοση ασθενειών.
Η κατάλληλη εποχή για κλάδεμα
Η επιλογή της σωστής χρονικής στιγμής για το κλάδεμα είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την επιτυχία. Η ιδανική περίοδος για το δομικό κλάδεμα του ιαπωνικού σφενδάμου είναι ο χειμώνας, όταν το δέντρο βρίσκεται σε πλήρη λήθαργο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η απουσία φύλλων σου επιτρέπει να δεις καθαρά ολόκληρη τη δομή των κλαδιών, καθιστώντας ευκολότερη τη λήψη αποφάσεων για το ποιες τομές είναι απαραίτητες.
Το κλάδεμα κατά τη διάρκεια του λήθαργου έχει και άλλα πλεονεκτήματα. Το δέντρο δεν χάνει πολύτιμη ενέργεια, καθώς η ροή του χυμού έχει σταματήσει. Αυτό σημαίνει ότι το δέντρο δεν θα “δακρύσει” (bleed sap) από τις τομές, ένα φαινόμενο που, αν και συνήθως δεν είναι επιβλαβές, μπορεί να είναι αντιαισθητικό και να προσελκύσει έντομα. Επιπλέον, ο κίνδυνος μετάδοσης μυκητολογικών ή βακτηριακών ασθενειών είναι πολύ μικρότερος κατά τους ψυχρούς μήνες.
Απόφυγε οπωσδήποτε το κλάδεμα την άνοιξη, όταν ξεκινά η ροή του χυμού και η ανάπτυξη της νέας βλάστησης. Το κλάδεμα αυτή την περίοδο θα προκαλέσει έντονη αιμορραγία χυμού και θα αποδυναμώσει το δέντρο, καθώς θα χάσει ενέργεια που θα χρειαζόταν για την παραγωγή των νέων φύλλων. Ομοίως, απόφυγε το κλάδεμα στα τέλη του καλοκαιριού ή το φθινόπωρο, καθώς μπορεί να διεγείρει νέα ανάπτυξη που θα είναι ευάλωτη στον επερχόμενο χειμερινό παγετό.
Ένα ελαφρύ κλάδεμα διαμόρφωσης, που περιλαμβάνει την αφαίρεση μικρών, τρυφερών βλαστών, μπορεί να γίνει στα μέσα του καλοκαιριού. Αυτό μπορεί να βοηθήσει στον έλεγχο του σχήματος και στη βελτίωση του αερισμού. Ωστόσο, αυτό το κλάδεμα πρέπει να είναι πολύ περιορισμένο και να αφορά μόνο τη νέα βλάστηση της τρέχουσας χρονιάς.
Τεχνικές κλαδέματος
Το πρώτο βήμα, μετά τον καθαρισμό από τα νεκρά κλαδιά, είναι η αφαίρεση των κλαδιών που δεν είναι επιθυμητά. Αυτά περιλαμβάνουν τα κλαδιά που τρίβονται μεταξύ τους, καθώς το τρίψιμο δημιουργεί πληγές που μπορούν να γίνουν πύλες εισόδου για ασθένειες. Επίσης, αφαίρεσε τα κλαδιά που αναπτύσσονται προς τα μέσα, προς το κέντρο του δέντρου, καθώς και αυτά που αναπτύσσονται προς τα κάτω ή σε περίεργες γωνίες. Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί μια ανοιχτή, αεριζόμενη δομή.
Εντόπισε και αφαίρεσε τα αδύναμα και ανταγωνιστικά κλαδιά. Συχνά, από ένα σημείο του κορμού ή ενός μεγαλύτερου κλαδιού μπορεί να ξεκινούν δύο κλαδιά με πολύ κλειστή γωνία μεταξύ τους (σχήμα V). Αυτή η ένωση είναι δομικά αδύναμη και επιρρεπής σε σπάσιμο. Επίλεξε το πιο υγιές και καλά τοποθετημένο κλαδί και αφαίρεσε το άλλο. Επίσης, αφαίρεσε τους λαίμαργους βλαστούς που μπορεί να ξεφυτρώνουν από τη βάση του δέντρου.
Όταν αφαιρείς ένα κλαδί, η τομή πρέπει να γίνεται ακριβώς έξω από το “κολάρο” του κλαδιού (branch collar). Το κολάρο είναι το ελαφρώς διογκωμένο σημείο όπου το κλαδί ενώνεται με τον κορμό ή ένα μεγαλύτερο κλαδί και περιέχει εξειδικευμένους ιστούς που βοηθούν στην γρήγορη επούλωση της πληγής. Μην κάνεις την τομή οριζόντια και κολλητά στον κορμό (flush cut) και μην αφήνεις μακρύ υπόλειμμα (stub), καθώς και οι δύο πρακτικές εμποδίζουν τη σωστή επούλωση.
Για μεγαλύτερα κλαδιά, χρησιμοποίησε την τεχνική των τριών τομών για να αποφύγεις το σχίσιμο του φλοιού. Κάνε την πρώτη τομή στην κάτω πλευρά του κλαδιού, περίπου 20-30 εκατοστά από τον κορμό. Η δεύτερη τομή γίνεται στην πάνω πλευρά, λίγο πιο έξω από την πρώτη, και συνεχίζεται μέχρι το κλαδί να κοπεί και να πέσει. Το βάρος του κλαδιού θα το κάνει να σπάσει καθαρά μεταξύ των δύο τομών. Τέλος, κάνε την τρίτη, τελική τομή, αφαιρώντας το υπόλοιπο κολόβωμα ακριβώς έξω από το κολάρο του κλαδιού.
Στόχοι του κλαδέματος διαμόρφωσης
Ένας από τους κύριους στόχους του κλαδέματος είναι η ανάδειξη της δομής του δέντρου. Αυτό συχνά περιλαμβάνει την αραίωση του φυλλώματος για να επιτραπεί στο φως να περάσει και να φωτίσει τον κορμό και τα κύρια κλαδιά. Η αραίωση βοηθά επίσης στη βελτίωση της κυκλοφορίας του αέρα, μειώνοντας τον κίνδυνο μυκητολογικών ασθενειών. Αφαίρεσε επιλεκτικά μερικά από τα μικρότερα, εσωτερικά κλαδιά για να δημιουργήσεις “παράθυρα” μέσα στο φύλλωμα.
Ένας άλλος στόχος είναι η δημιουργία μιας αίσθησης ισορροπίας και αρμονίας. Κάνε ένα βήμα πίσω συχνά κατά τη διάρκεια του κλαδέματος για να αξιολογήσεις τη συνολική εικόνα του δέντρου από διάφορες γωνίες. Προσπάθησε να διατηρήσεις μια φυσική, ασύμμετρη ισορροπία, αποφεύγοντας τα αυστηρά γεωμετρικά σχήματα. Το κλάδεμα πρέπει να είναι μια διαδικασία σταδιακής αφαίρεσης, όχι μια ριζική αλλαγή.
Το κλάδεμα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο του μεγέθους του δέντρου, ειδικά σε μικρούς κήπους ή όταν καλλιεργείται σε γλάστρα. Αυτό επιτυγχάνεται με το κλάδεμα των άκρων των κλαδιών (thinning cuts) για να μειωθεί το μήκος και το πλάτος του δέντρου. Πάντα να κόβεις πίσω σε ένα πλευρικό κλαδί ή μπουμπούκι που κατευθύνεται προς την επιθυμητή κατεύθυνση ανάπτυξης. Αυτό θα διατηρήσει μια πιο φυσική εμφάνιση σε σχέση με την απλή κουρά των άκρων.
Να θυμάσαι ότι κάθε ποικιλία ιαπωνικού σφενδάμου έχει τη δική της μοναδική μορφή ανάπτυξης. Οι όρθιες ποικιλίες (upright) απαιτούν διαφορετική προσέγγιση από τις κρεμοκλαδείς (weeping/cascading). Στις κρεμοκλαδείς ποικιλίες, το κλάδεμα εστιάζει στην αφαίρεση των κλαδιών που μεγαλώνουν προς τα πάνω ή προς τα μέσα και στη διατήρηση της κομψής, καταρρακτώδους εμφάνισής τους.
Φροντίδα μετά το κλάδεμα
Μετά την ολοκλήρωση του κλαδέματος, καθάρισε την περιοχή κάτω από το δέντρο από όλα τα κομμένα κλαδιά και φύλλα. Αυτό είναι σημαντικό για την πρόληψη της εξάπλωσης ασθενειών. Τα υγιή κλαδιά μπορούν να τεμαχιστούν και να προστεθούν στο κομπόστ, ενώ τα άρρωστα θα πρέπει να καούν ή να απορριφθούν με ασφάλεια.
Στο παρελθόν, συνηθιζόταν η κάλυψη των μεγάλων τομών κλαδέματος με ειδικές πάστες ή χρώματα. Ωστόσο, η σύγχρονη δενδροκομική πρακτική έχει δείξει ότι αυτό είναι συνήθως αντιπαραγωγικό. Τα δέντρα έχουν τους δικούς τους φυσικούς μηχανισμούς για να σφραγίζουν τις πληγές. Η κάλυψη των τομών μπορεί να παγιδεύσει την υγρασία και να δημιουργήσει ένα ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη μυκήτων και τη σήψη. Είναι καλύτερο να αφήσεις τις καθαρές τομές να επουλωθούν φυσικά.
Μετά το χειμερινό κλάδεμα, το δέντρο θα κατευθύνει την ενέργειά του στα εναπομείναντα κλαδιά και μπουμπούκια την άνοιξη. Αυτό συχνά οδηγεί σε μια πιο ζωηρή ανάπτυξη. Παρακολούθησε το δέντρο κατά τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου και προετοιμάσου για τυχόν απαραίτητες μικροδιορθώσεις το επόμενο καλοκαίρι ή χειμώνα.
Το κλάδεμα είναι μια συνεχής διαδικασία, όχι μια εφάπαξ εργασία. Καθώς το δέντρο ωριμάζει, οι ανάγκες του σε κλάδεμα θα αλλάξουν. Τα νεαρά δέντρα μπορεί να χρειάζονται περισσότερο διαμορφωτικό κλάδεμα για να καθοριστεί η βασική τους δομή, ενώ τα ώριμα δέντρα χρειάζονται κυρίως κλάδεμα συντήρησης. Με την πάροδο του χρόνου και με την εξάσκηση, θα αναπτύξεις μια καλύτερη κατανόηση των αναγκών του δέντρου σου και θα γίνεις πιο σίγουρος στις αποφάσεις σου.
