Το κλάδεμα είναι μια σημαντική κηπουρική πρακτική που, όταν γίνεται σωστά, μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την υγεία, τη δομή και την αισθητική εμφάνιση της κοιλρευτέριας της ανθοφόρου. Αν και το δέντρο αυτό αναπτύσσει φυσικά μια ελκυστική, σφαιρική κόμη και δεν απαιτεί συχνό ή αυστηρό κλάδεμα, οι στοχευμένες παρεμβάσεις μπορούν να αποτρέψουν μελλοντικά προβλήματα, να ενισχύσουν την ανθοφορία και να διατηρήσουν το δέντρο σε κατάλληλο μέγεθος για τον χώρο σου. Η κατανόηση των βασικών αρχών του κλαδέματος, της κατάλληλης εποχής και των σωστών τεχνικών είναι απαραίτητη για να διασφαλίσεις ότι οι τομές σου θα ωφελήσουν και δεν θα βλάψουν το δέντρο. Ένα σωστά κλαδεμένο δέντρο είναι πιο υγιές, πιο ασφαλές και πιο όμορφο.
Οι στόχοι του κλαδέματος
Το κλάδεμα της κοιλρευτέριας μπορεί να εξυπηρετήσει πολλούς και διαφορετικούς σκοπούς, ανάλογα με την ηλικία και την κατάσταση του δέντρου. Ο πρωταρχικός στόχος είναι πάντα η διατήρηση της υγείας του. Αυτό περιλαμβάνει την αφαίρεση νεκρών, άρρωστων ή κατεστραμμένων κλαδιών. Αυτά τα κλαδιά δεν είναι μόνο αντιαισθητικά, αλλά μπορούν επίσης να αποτελέσουν πύλες εισόδου για ασθένειες και παράσιτα, ενώ τα νεκρά κλαδιά μπορεί να αποτελέσουν κίνδυνο εάν σπάσουν και πέσουν.
Ένας άλλος σημαντικός στόχος είναι η βελτίωση της δομής και της σταθερότητας του δέντρου, ειδικά στα νεαρά του χρόνια. Το κλάδεμα διαμόρφωσης βοηθά στη δημιουργία ενός ισχυρού σκελετού με καλά κατανεμημένα κλαδιά και έναν ισχυρό κεντρικό οδηγό. Η αφαίρεση αδύναμων διακλαδώσεων, κλαδιών που αναπτύσσονται σε πολύ οξείες γωνίες, ή κλαδιών που διασταυρώνονται και τρίβονται μεταξύ τους, αποτρέπει μελλοντικές θραύσεις και δημιουργεί ένα πιο ανθεκτικό και μακρόβιο δέντρο.
Ο έλεγχος του μεγέθους και του σχήματος του δέντρου είναι επίσης ένας συνηθισμένος λόγος για κλάδεμα. Αν και είναι πάντα προτιμότερο να επιλέγεις ένα δέντρο κατάλληλο για τον διαθέσιμο χώρο, μερικές φορές το κλάδεμα είναι απαραίτητο για να απομακρυνθούν κλαδιά που εμποδίζουν περάσματα, πλησιάζουν κτίρια ή καλώδια ηλεκτρικού ρεύματος. Σε αυτή την περίπτωση, το κλάδεμα γίνεται για λόγους ασφάλειας και λειτουργικότητας.
Τέλος, το κλάδεμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ενίσχυση της ανθοφορίας και της παραγωγής καρπών. Με την αφαίρεση ορισμένων παλαιότερων κλαδιών και την αραίωση της κόμης, βελτιώνεται η διείσδυση του φωτός και η κυκλοφορία του αέρα στο εσωτερικό του δέντρου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πιο πλούσια και ομοιόμορφα κατανεμημένη ανθοφορία, καθώς τα λουλούδια της κοιλρευτέριας σχηματίζονται στη νέα βλάστηση της τρέχουσας χρονιάς.
Η ιδανική εποχή για το κλάδεμα
Η επιλογή της σωστής εποχής για το κλάδεμα είναι καθοριστικής σημασίας για την υγεία του δέντρου. Η καλύτερη περίοδος για το κλάδεμα της κοιλρευτέριας είναι στα τέλη του χειμώνα ή πολύ νωρίς την άνοιξη, όταν το δέντρο βρίσκεται ακόμα σε λήθαργο. Το κλάδεμα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου έχει πολλαπλά πλεονεκτήματα. Πρώτον, η απουσία φύλλων επιτρέπει την καθαρή θέαση της δομής των κλαδιών, καθιστώντας ευκολότερη την απόφαση για το ποια κλαδιά πρέπει να αφαιρεθούν.
Δεύτερον, το δέντρο δεν χάνει πολύτιμη ενέργεια, καθώς δεν έχει ακόμα επενδύσει στην παραγωγή φύλλων και ανθέων. Οι τομές που γίνονται λίγο πριν την έναρξη της ανοιξιάτικης ανάπτυξης επουλώνονται γρήγορα, μειώνοντας τον κίνδυνο μόλυνσης από παθογόνους οργανισμούς. Η νέα ανάπτυξη που θα ακολουθήσει θα καλύψει γρήγορα τις περιοχές που κλαδεύτηκαν.
Μπορείς να πραγματοποιήσεις ελαφρύ κλάδεμα και κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, κυρίως για την αφαίρεση των λαίμαργων βλαστών (suckers) που μπορεί να φυτρώνουν από τη βάση του κορμού ή των υδροφόρων βλαστών (watersprouts) που αναπτύσσονται κάθετα από τα κύρια κλαδιά. Επίσης, η αφαίρεση ενός σπασμένου κλαδιού μετά από μια καταιγίδα μπορεί να γίνει οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Ωστόσο, το κύριο δομικό κλάδεμα πρέπει να αποφεύγεται κατά τη διάρκεια της ενεργούς καλλιεργητικής περιόδου.
Απόφυγε εντελώς το κλάδεμα το φθινόπωρο. Οι τομές που γίνονται αυτή την εποχή μπορεί να μην προλάβουν να επουλωθούν σωστά πριν από την έλευση του χειμερινού ψύχους, αφήνοντας το δέντρο ευάλωτο σε ζημιές από τον παγετό. Επιπλέον, το φθινοπωρινό κλάδεμα μπορεί να διεγείρει νέα ανάπτυξη, η οποία είναι εξαιρετικά ευαίσθητη στις χαμηλές θερμοκρασίες και σχεδόν σίγουρα θα καταστραφεί.
Βασικές τεχνικές κλαδέματος
Η χρήση των σωστών εργαλείων είναι το πρώτο βήμα για ένα επιτυχημένο κλάδεμα. Για μικρά κλαδιά, ένα κοφτερό κλαδευτήρι χειρός είναι επαρκές. Για μεγαλύτερα κλαδιά, θα χρειαστείς ένα κλαδευτήρι με μακριές λαβές (loppers) ή ένα πριόνι κλαδέματος. Είναι απολύτως απαραίτητο τα εργαλεία σου να είναι καλά ακονισμένα για να κάνουν καθαρές τομές και να είναι αποστειρωμένα (με οινόπνευμα ή διάλυμα χλωρίνης) για να αποφευχθεί η μετάδοση ασθενειών.
Η πιο σημαντική τεχνική είναι η σωστή εκτέλεση της τομής. Όταν αφαιρείς ένα ολόκληρο κλαδί, η τομή πρέπει να γίνεται ακριβώς έξω από τον “γιακά” του κλαδιού (branch collar), το ελαφρώς διογκωμένο σημείο όπου το κλαδί ενώνεται με τον κορμό ή ένα μεγαλύτερο κλαδί. Μην κόβεις μέσα στον γιακά, αλλά ούτε και να αφήνεις ένα μακρύ “τακούνι”, καθώς ο γιακάς περιέχει εξειδικευμένα κύτταρα που βοηθούν στην ταχεία επούλωση της πληγής.
Για την αφαίρεση μεγάλων και βαριών κλαδιών, χρησιμοποίησε την τεχνική των τριών τομών για να αποφύγεις το σχίσιμο του φλοιού. Η πρώτη τομή γίνεται στην κάτω πλευρά του κλαδιού, περίπου 30-40 εκατοστά μακριά από τον κορμό, και προχωρά περίπου μέχρι το ένα τρίτο της διαμέτρου του κλαδιού. Η δεύτερη τομή γίνεται από την πάνω πλευρά, λίγα εκατοστά πιο έξω από την πρώτη, και συνεχίζει μέχρι το κλαδί να κοπεί. Τέλος, το υπόλοιπο κοντό κούτσουρο αφαιρείται με μια τρίτη, καθαρή τομή ακριβώς έξω από τον γιακά του κλαδιού.
Όταν απλώς κονταίνεις ένα κλαδί, η τομή πρέπει να γίνεται περίπου 5-6 χιλιοστά πάνω από έναν πλευρικό οφθαλμό (μάτι) ή ένα πλευρικό κλαδί που κατευθύνεται προς την κατεύθυνση που θέλεις να ενθαρρύνεις τη νέα ανάπτυξη. Η τομή πρέπει να έχει μια ελαφριά κλίση, απομακρυνόμενη από τον οφθαλμό, ώστε το νερό της βροχής να μην λιμνάζει πάνω του.
Κλάδεμα διαμόρφωσης σε νεαρά δέντρα
Το κλάδεμα κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής του δέντρου είναι καθοριστικό για τη μελλοντική του δομή. Ο κύριος στόχος είναι να καθιερωθεί ένας κεντρικός, ισχυρός κορμός (κεντρικός οδηγός) και ένας σκελετός από καλά κατανεμημένα, ισχυρά πλευρικά κλαδιά. Τα πρώτα ένα-δύο χρόνια μετά τη φύτευση, περιόρισε το κλάδεμα στην αφαίρεση μόνο των νεκρών, σπασμένων ή προφανώς προβληματικών κλαδιών, αφήνοντας το δέντρο να εγκατασταθεί.
Μετά τα πρώτα χρόνια, ξεκίνα τη διαμόρφωση του σκελετού. Επίλεξε 3 έως 5 κύρια πλευρικά κλαδιά που είναι καλά κατανεμημένα γύρω από τον κορμό, τόσο οριζόντια όσο και κάθετα, για να γίνουν τα κύρια δομικά κλαδιά (scaffold branches). Αφαίρεσε τα υπόλοιπα κλαδιά που ανταγωνίζονται αυτά τα επιλεγμένα ή που έχουν αδύναμη γωνία προσκόλλησης στον κορμό. Η ιδανική γωνία είναι περίπου 45 έως 60 μοίρες.
Μια κοινή πρακτική είναι η ανύψωση της κόμης (crown lifting), ειδικά για δέντρα που βρίσκονται κοντά σε μονοπάτια ή δρόμους. Αυτό επιτυγχάνεται με τη σταδιακή αφαίρεση των χαμηλότερων κλαδιών κατά τα πρώτα χρόνια, ώστε να δημιουργηθεί ένας καθαρός κορμός που επιτρέπει την ελεύθερη διέλευση από κάτω. Είναι σημαντικό να μην αφαιρείς περισσότερο από το 25% της συνολικής φυλλικής μάζας του δέντρου σε ένα έτος.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του δέντρου, συνέχισε να αφαιρείς τους λαίμαργους βλαστούς που φυτρώνουν από τις ρίζες ή τη βάση του κορμού. Αυτοί οι βλαστοί είναι συνήθως αδύναμοι, προέρχονται από το υποκείμενο (αν το δέντρο είναι εμβολιασμένο) και κλέβουν ενέργεια από το κύριο δέντρο. Κόψ’ τους όσο το δυνατόν πιο κοντά στο σημείο έκφυσής τους.
Κλάδεμα συντήρησης και ανανέωσης σε ώριμα δέντρα
Για τα ώριμα δέντρα, το κλάδεμα συνήθως περιορίζεται στη συντήρηση. Ο κύριος στόχος είναι να διατηρηθεί η υγεία, η ασφάλεια και η αισθητική του δέντρου. Κάθε ένα με τρία χρόνια, επιθεώρησε το δέντρο κατά την περίοδο του ληθάργου και αφαίρεσε τυχόν νεκρά, άρρωστα ή σπασμένα κλαδιά. Επίσης, αφαίρεσε κλαδιά που διασταυρώνονται ή τρίβονται μεταξύ τους για να αποφύγεις τη δημιουργία πληγών.
Η αραίωση της κόμης μπορεί να είναι ωφέλιμη για τα πυκνά, ώριμα δέντρα. Αυτό περιλαμβάνει την επιλεκτική αφαίρεση ορισμένων κλαδιών από το εσωτερικό της κόμης για να βελτιωθεί η διείσδυση του φωτός και η κυκλοφορία του αέρα. Αυτό όχι μόνο μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης μυκητολογικών ασθενειών, αλλά μπορεί και να ενισχύσει την ανθοφορία στο εσωτερικό του δέντρου.
Σε περίπτωση που ένα ώριμο δέντρο έχει παραμεληθεί για πολλά χρόνια και έχει γίνει υπερβολικά πυκνό ή έχει αναπτύξει αδύναμη δομή, μπορεί να χρειαστεί ένα πιο δραστικό κλάδεμα ανανέωσης. Αυτό πρέπει να γίνεται σταδιακά, σε διάστημα δύο έως τριών ετών, για να μην προκληθεί σοκ στο δέντρο. Κάθε χρόνο, αφαίρεσε ένα μέρος των προβληματικών κλαδιών, δίνοντας προτεραιότητα στα μεγαλύτερα και πιο αδύναμα.
Η κορυφοτομή (topping), δηλαδή η αυθαίρετη κοπή της κορυφής και των άκρων των μεγάλων κλαδιών για τη μείωση του ύψους, είναι μια επιβλαβής πρακτική που πρέπει να αποφεύγεται πάση θυσία. Η κορυφοτομή καταστρέφει τη φυσική δομή του δέντρου, δημιουργεί μεγάλες πληγές που είναι ευάλωτες σε ασθένειες και οδηγεί στην ανάπτυξη πολλών αδύναμων, κάθετων βλαστών κάτω από τις τομές. Αυτοί οι βλαστοί είναι κακά προσκολλημένοι και πολύ επιρρεπείς σε θραύση, καθιστώντας το δέντρο πιο επικίνδυνο μακροπρόθεσμα.
📷 Flickr / Szerző: Plant Image Library / Licence: CC BY-SA 2.0
