Η επιτυχής εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός του κατιφέ αποτελούν θεμελιώδεις διαδικασίες που εξασφαλίζουν την παρουσία αυτού του υπέροχου φυτού στον κήπο μας από χρονιά σε χρονιά. Η φύτευση, είτε γίνεται με έτοιμα σπορόφυτα από το φυτώριο είτε με σπόρους που έχουμε συλλέξει ή αγοράσει, απαιτεί προσοχή στη λεπτομέρεια για να δοθεί στα νεαρά φυτά το καλύτερο δυνατό ξεκίνημα. Ο πολλαπλασιασμός, από την άλλη πλευρά, μας επιτρέπει να δημιουργήσουμε νέα φυτά από τα ήδη υπάρχοντα, μια διαδικασία όχι μόνο οικονομική αλλά και εξαιρετικά ικανοποιητική. Η κατανόηση των βέλτιστων πρακτικών και για τις δύο αυτές διαδικασίες είναι ζωτικής σημασίας για κάθε κηπουρό που επιθυμεί να απολαμβάνει την πλούσια και παρατεταμένη ανθοφορία του κατιφέ. Η σωστή χρονική στιγμή, η κατάλληλη προετοιμασία του εδάφους και η μετέπειτα φροντίδα είναι οι πυλώνες πάνω στους οποίους χτίζεται ένας κήπος γεμάτος από τα ζωηρά χρώματα αυτού του ανθεκτικού φυτού.
Η φύτευση του κατιφέ πρέπει να γίνεται μετά το πέρας του τελευταίου παγετού της άνοιξης, καθώς τα νεαρά φυτά είναι ευαίσθητα στις χαμηλές θερμοκρασίες. Η ιδανική θερμοκρασία εδάφους για τη βλάστηση των σπόρων και την εγκατάσταση των φυτών είναι γύρω στους 18-21 βαθμούς Κελσίου. Εάν ξεκινάς από σπόρο, μπορείς να τους σπείρεις απευθείας στον κήπο στην προετοιμασμένη θέση ή να τους ξεκινήσεις σε εσωτερικό χώρο, σε δίσκους σποράς, περίπου 4-6 εβδομάδες πριν την αναμενόμενη ημερομηνία του τελευταίου παγετού. Η δεύτερη μέθοδος σου δίνει ένα προβάδισμα στην καλλιεργητική περίοδο και συχνά οδηγεί σε πρωιμότερη ανθοφορία. Κατά τη μεταφύτευση των σπορόφυτων, είτε αυτών που αγόρασες είτε αυτών που καλλιέργησες, χειρίσου τα με προσοχή για να μην τραυματίσεις το ευαίσθητο ριζικό τους σύστημα.
Η διαδικασία της φύτευσης στον κήπο είναι σχετικά απλή. Άνοιξε τρύπες στο προετοιμασμένο έδαφος που να είναι ελαφρώς μεγαλύτερες από τη μπάλα ρίζας του φυτού. Οι αποστάσεις φύτευσης ποικίλλουν ανάλογα με την ποικιλία: για τις χαμηλές, συμπαγείς γαλλικές ποικιλίες, μια απόσταση 15-25 εκατοστών είναι συνήθως επαρκής, ενώ για τις ψηλότερες αφρικανικές ποικιλίες, θα πρέπει να αφήσεις 30-45 εκατοστά μεταξύ των φυτών. Τοποθέτησε το φυτό στην τρύπα έτσι ώστε η κορυφή της μπάλας ρίζας να είναι στο ίδιο επίπεδο με την επιφάνεια του εδάφους. Γέμισε την τρύπα με χώμα, πίεσε απαλά γύρω από τη βάση του φυτού για να απομακρύνεις τυχόν θύλακες αέρα και πότισε καλά για να βοηθήσεις το έδαφος να “καθίσει” και να εξασφαλίσεις καλή επαφή μεταξύ των ριζών και του χώματος.
Ο πολλαπλασιασμός του κατιφέ γίνεται κυρίως με σπόρους, οι οποίοι συλλέγονται εύκολα από τα μαραμένα άνθη στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου. Άφησε μερικά από τα καλύτερα και υγιέστερα άνθη να ωριμάσουν και να ξεραθούν πλήρως πάνω στο φυτό. Όταν το κεφάλι του άνθους γίνει καφέ και ξερό στην αφή, μπορείς να το κόψεις. Τρίψε το ξερό άνθος ανάμεσα στα δάχτυλά σου πάνω από ένα φύλλο χαρτιού για να απελευθερώσεις τους λεπτούς, μακρόστενους, μαύρους σπόρους με τη λευκή άκρη. Άφησε τους σπόρους να στεγνώσουν πλήρως σε ένα καλά αεριζόμενο, σκιερό μέρος για μερικές ημέρες πριν τους αποθηκεύσεις. Για την αποθήκευση, τοποθέτησέ τους σε έναν χάρτινο φάκελο ή ένα γυάλινο βάζο, επισήμανέ τους με την ημερομηνία και την ποικιλία και φύλαξέ τους σε ένα δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος μέχρι την επόμενη άνοιξη.
Σπορά σε εσωτερικό χώρο
Η έναρξη της καλλιέργειας του κατιφέ από σπόρο σε εσωτερικό χώρο είναι μια εξαιρετική μέθοδος για να κερδίσεις χρόνο και να έχεις εύρωστα φυτά έτοιμα για μεταφύτευση μόλις ο καιρός το επιτρέψει. Η διαδικασία αυτή, γνωστή και ως πρόωρη σπορά, ξεκινά περίπου 4 έως 6 εβδομάδες πριν από την ημερομηνία του τελευταίου αναμενόμενου παγετού στην περιοχή σου. Θα χρειαστείς δίσκους σποράς, μικρά γλαστράκια ή άλλα κατάλληλα δοχεία με οπές αποστράγγισης, καθώς και ένα υψηλής ποιότητας αποστειρωμένο μείγμα για σπορεία. Το αποστειρωμένο μείγμα είναι σημαντικό για να αποφευχθούν οι ασθένειες που προσβάλλουν τα νεαρά σπορόφυτα, όπως το “σάπισμα του λαιμού” (damping-off).
Γέμισε τα δοχεία σου με το μείγμα σποράς και πότισέ το καλά, αφήνοντας το πλεονάζον νερό να στραγγίξει. Στη συνέχεια, τοποθέτησε έναν ή δύο σπόρους κατιφέ στην επιφάνεια του χώματος σε κάθε κυψέλη ή γλαστράκι. Κάλυψε τους σπόρους με ένα πολύ λεπτό στρώμα χώματος, περίπου 0,5 εκατοστά, καθώς χρειάζονται φως για να βλαστήσουν. Ψέκασε ελαφρά την επιφάνεια με νερό για να εξασφαλίσεις καλή επαφή του σπόρου με το έδαφος. Για να διατηρήσεις την υγρασία και τη θερμότητα, μπορείς να καλύψεις τους δίσκους σποράς με ένα διαφανές πλαστικό καπάκι ή με πλαστική μεμβράνη. Τοποθέτησε τους δίσκους σε ένα ζεστό σημείο, με ιδανική θερμοκρασία γύρω στους 21-24 βαθμούς Κελσίου.
Η βλάστηση των σπόρων του κατιφέ είναι συνήθως γρήγορη και μπορεί να συμβεί μέσα σε 5 έως 10 ημέρες. Μόλις τα πρώτα φυλλαράκια εμφανιστούν, αφαίρεσε το πλαστικό κάλυμμα και μετακίνησε τους δίσκους σε ένα σημείο που θα δέχεται άφθονο φως. Ένα ηλιόλουστο περβάζι παραθύρου με νότιο προσανατολισμό είναι ιδανικό. Εάν δεν έχεις επαρκές φυσικό φως, η χρήση τεχνητού φωτισμού (φώτα ανάπτυξης) για 14-16 ώρες την ημέρα θα εξασφαλίσει ότι τα σπορόφυτα θα γίνουν δυνατά και συμπαγή, αντί για ψηλά και αδύναμα. Διατήρησε το χώμα σταθερά υγρό, αλλά όχι μουσκεμένο, ποτίζοντας από κάτω (τοποθετώντας το δίσκο σε νερό) ή ψεκάζοντας απαλά την επιφάνεια.
Όταν τα σπορόφυτα αναπτύξουν το δεύτερο ζεύγος αληθινών φύλλων τους, είναι ώρα για αραίωμα. Εάν έχουν φυτρώσει δύο σπόροι στην ίδια θέση, κράτησε το πιο δυνατό σπορόφυτο και κόψε το άλλο στο επίπεδο του εδάφους με ένα ψαλιδάκι, αποφεύγοντας να τραβήξεις τη ρίζα για να μην ενοχλήσεις το φυτό που παραμένει. Μόλις τα φυτά μεγαλώσουν λίγο περισσότερο, μπορείς να αρχίσεις να τα λιπαίνεις με ένα αραιωμένο υγρό λίπασμα, περίπου στη μισή από τη συνιστώμενη δόση, κάθε δύο εβδομάδες. Αυτή η φροντίδα θα τα προετοιμάσει για την τελική τους μεταφύτευση στον κήπο.
Σκληραγώγηση και μεταφύτευση
Η διαδικασία της σκληραγώγησης είναι ένα κρίσιμο, αλλά συχνά παραμελημένο, βήμα που προετοιμάζει τα σπορόφυτα που μεγάλωσαν σε προστατευμένο εσωτερικό περιβάλλον για τις πιο σκληρές συνθήκες του εξωτερικού χώρου. Τα φυτά που καλλιεργούνται σε εσωτερικό χώρο είναι συνηθισμένα σε σταθερές θερμοκρασίες, λιγότερο έντονο φως και απουσία ανέμου. Η απότομη μεταφορά τους απευθείας στον κήπο μπορεί να τους προκαλέσει σοκ, οδηγώντας σε καμένη από τον ήλιο φυλλωσιά, καθυστερημένη ανάπτυξη ή ακόμα και θάνατο. Η σκληραγώγηση είναι η σταδιακή προσαρμογή τους στις εξωτερικές συνθήκες, η οποία διαρκεί συνήθως από μία έως δύο εβδομάδες.
Ξεκίνησε τη διαδικασία περίπου 7-14 ημέρες πριν σκοπεύεις να φυτέψεις μόνιμα στον κήπο, και αφού ο κίνδυνος παγετού έχει περάσει οριστικά. Την πρώτη μέρα, τοποθέτησε τα σπορόφυτα σε ένα προστατευμένο, σκιερό σημείο έξω για μόλις μία ή δύο ώρες. Τις επόμενες ημέρες, αύξησε σταδιακά τον χρόνο που παραμένουν έξω, καθώς και την έκθεσή τους στον ήλιο και τον άνεμο. Για παράδειγμα, τη δεύτερη μέρα μπορείς να τα αφήσεις για τρεις ώρες σε μερική σκιά, και σταδιακά να τα μετακινείς σε πιο ηλιόλουστες θέσεις για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. Είναι σημαντικό να τα φέρνεις μέσα τη νύχτα, ειδικά αν οι θερμοκρασίες πέφτουν σημαντικά.
Κατά τη διάρκεια της σκληραγώγησης, παρακολούθησε προσεκτικά τα φυτά σου για σημάδια στρες, όπως μαρασμένα ή λευκασμένα φύλλα. Αν παρατηρήσεις κάτι τέτοιο, μείωσε την έκθεση και δώσε τους περισσότερο χρόνο για να προσαρμοστούν. Επίσης, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μείωσε ελαφρώς το πότισμα, αφήνοντας το χώμα να στεγνώσει λίγο περισσότερο από το συνηθισμένο, χωρίς όμως να αφήσεις τα φυτά να μαραθούν τελείως. Αυτό βοηθά τις ρίζες να γίνουν πιο ανθεκτικές. Μέχρι το τέλος της περιόδου σκληραγώγησης, τα φυτά θα πρέπει να μπορούν να παραμένουν έξω όλο το εικοσιτετράωρο, έτοιμα για τη μεταφύτευση.
Η ημέρα της μεταφύτευσης είναι καλύτερο να είναι συννεφιασμένη, ή να γίνεται αργά το απόγευμα, για να μειωθεί το σοκ της μεταφύτευσης. Πότισε καλά τα σπορόφυτα περίπου μία ώρα πριν τα βγάλεις από τα δοχεία τους. Άνοιξε τις τρύπες φύτευσης στο προετοιμασμένο έδαφος, όπως περιγράφηκε προηγουμένως, και βγάλε προσεκτικά κάθε φυτό από το δοχείο του, προσπαθώντας να διατηρήσεις τη μπάλα ρίζας όσο το δυνατόν πιο άθικτη. Τοποθέτησε το φυτό στην τρύπα, γέμισε με χώμα και πότισε άφθονα. Ένα στρώμα εδαφοκάλυψης (mulch) γύρω από τη βάση του φυτού μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της υγρασίας και στη μείωση των ζιζανίων, δίνοντας στα νεαρά σου φυτά κατιφέ την καλύτερη δυνατή αρχή στη νέα τους θέση.
Απευθείας σπορά στον κήπο
Η απευθείας σπορά των σπόρων του κατιφέ στον κήπο είναι μια απλή και αποτελεσματική μέθοδος, ιδανική για κηπουρούς που προτιμούν μια πιο άμεση προσέγγιση ή δεν έχουν τον χώρο ή τον χρόνο για πρόωρη σπορά σε εσωτερικό χώρο. Αυτή η τεχνική μιμείται τον τρόπο με τον οποίο τα φυτά θα αυτο-σπέρνονταν στη φύση, και συχνά οδηγεί σε πολύ δυνατά και ανθεκτικά φυτά, καθώς δεν υφίστανται το σοκ της μεταφύτευσης. Το κλειδί για την επιτυχία είναι η σωστή χρονική στιγμή. Οι σπόροι πρέπει να σπαρθούν μετά την παρέλευση του κινδύνου του τελευταίου παγετού της άνοιξης και όταν το έδαφος έχει ζεσταθεί αρκετά, σε θερμοκρασίες άνω των 15 βαθμών Κελσίου.
Η προετοιμασία του παρτεριού είναι το πρώτο και πιο σημαντικό βήμα. Ακολούθησε την ίδια διαδικασία που θα έκανες και για τη μεταφύτευση σπορόφυτων: καθάρισε την περιοχή από ζιζάνια, σκάψε το έδαφος για να το αφρατέψεις και ενσωμάτωσε κομπόστ ή άλλη οργανική ύλη για να βελτιώσεις τη δομή και τη γονιμότητά του. Ισοπέδωσε την επιφάνεια με μια τσουγκράνα για να δημιουργήσεις ένα λείο και ομοιόμορφο “κρεβάτι” για τους σπόρους. Ένα ελαφρύ πότισμα της περιοχής μία ημέρα πριν τη σπορά θα εξασφαλίσει την απαραίτητη υγρασία για τη βλάστηση.
Όταν είσαι έτοιμος για τη σπορά, μπορείς είτε να σκορπίσεις τους σπόρους ομοιόμορφα πάνω στην επιφάνεια του εδάφους για μια πιο φυσική, λιβαδίσια εμφάνιση, είτε να τους σπείρεις σε σειρές για μια πιο οργανωμένη διάταξη. Εάν επιλέξεις τις σειρές, δημιούργησε ρηχά αυλάκια, βάθους περίπου 0,5 έως 1 εκατοστού, και τοποθέτησε τους σπόρους αραιά μέσα σε αυτά. Κάλυψε τους σπόρους με μια πολύ λεπτή στρώση χώματος, καθώς, όπως αναφέρθηκε, οι σπόροι του κατιφέ χρειάζονται λίγο φως για να βλαστήσουν. Πίεσε απαλά το χώμα με την παλάμη του χεριού σου για να εξασφαλίσεις καλή επαφή.
Μετά τη σπορά, πότισε την περιοχή απαλά, χρησιμοποιώντας ένα ποτιστήρι με ψιλή κεφαλή ή έναν ψεκαστήρα, για να μην παρασύρεις τους σπόρους. Διατήρησε το έδαφος συνεχώς υγρό, αλλά όχι μουσκεμένο, μέχρι να γίνει η βλάστηση, η οποία συνήθως διαρκεί 7-14 ημέρες, ανάλογα με τη θερμοκρασία. Μόλις τα σπορόφυτα φτάσουν σε ύψος 5-7 εκατοστών και αναπτύξουν μερικά αληθινά φύλλα, θα χρειαστεί να τα αραιώσεις. Αφαίρεσε τα πιο αδύναμα φυτά, αφήνοντας τα υπόλοιπα στις συνιστώμενες αποστάσεις για την εκάστοτε ποικιλία. Αυτό το βήμα είναι κρίσιμο για να εξασφαλιστεί ότι τα εναπομείναντα φυτά θα έχουν αρκετό χώρο, φως και θρεπτικά συστατικά για να αναπτυχθούν σωστά.
Συλλογή και αποθήκευση σπόρων
Η συλλογή των δικών σου σπόρων κατιφέ είναι μια απλή, οικονομική και ανταποδοτική διαδικασία που σου επιτρέπει να διατηρήσεις τις αγαπημένες σου ποικιλίες και να τις μοιραστείς με φίλους. Η διαδικασία ξεκινά προς το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου, όταν τα άνθη αρχίζουν να μαραίνονται και να ξεραίνονται. Για να εξασφαλίσεις τη βιωσιμότητα των σπόρων, είναι σημαντικό να τους αφήσεις να ωριμάσουν πλήρως πάνω στο φυτό. Επίλεξε μερικά από τα πιο υγιή και μεγάλα άνθη από τα καλύτερα φυτά σου και απλώς άφησέ τα να ολοκληρώσουν τον κύκλο τους, αντί να τα αφαιρέσεις (deadheading).
Θα καταλάβεις ότι τα άνθη είναι έτοιμα για συγκομιδή όταν τα πέταλα έχουν ξεραθεί και η βάση του άνθους, το κάλυξ, έχει γίνει καφέ και εύθραυστη. Είναι σημαντικό η συγκομιδή να γίνει σε μια ξηρή ημέρα, για να αποφευχθεί η υγρασία που μπορεί να προκαλέσει μούχλα. Κόψε ολόκληρο το κεφάλι του άνθους από το στέλεχος. Μπορείς να συλλέξεις τους σπόρους αμέσως ή να κρεμάσεις τα κεφάλια των ανθέων ανάποδα σε ένα καλά αεριζόμενο, ξηρό και σκιερό μέρος για μία ή δύο εβδομάδες για να στεγνώσουν πλήρως. Αυτό το επιπλέον στέγνωμα εξασφαλίζει ότι δεν θα υπάρχει καθόλου υγρασία που θα μπορούσε να καταστρέψει τους σπόρους κατά την αποθήκευση.
Για να απελευθερώσεις τους σπόρους, απλώς άνοιξε τη ξερή βάση του άνθους ή τρίψε το ολόκληρο ανάμεσα στις παλάμες σου πάνω από ένα μπολ ή ένα φύλλο χαρτιού. Οι σπόροι του κατιφέ είναι χαρακτηριστικοί: μακρόστενοι, λεπτοί, μαύροι στη βάση και λευκοί ή υπόλευκοι στην κορυφή. Αφού τους συλλέξεις, είναι καλή ιδέα να τους απλώσεις σε μια επίπεδη επιφάνεια για μερικές ακόμη ημέρες για να βεβαιωθείς ότι είναι εντελώς στεγνοί. Απομάκρυνε τυχόν υπολείμματα πετάλων ή άλλα φυτικά υλικά, καθώς αυτά μπορούν να προσελκύσουν υγρασία και να προκαλέσουν προβλήματα.
Η σωστή αποθήκευση είναι το τελευταίο και πιο κρίσιμο βήμα για τη διατήρηση της βιωσιμότητας των σπόρων. Τοποθέτησε τους καθαρούς και στεγνούς σπόρους σε έναν χάρτινο φάκελο, ένα υφασμάτινο σακουλάκι ή ένα γυάλινο βάζο. Οι χάρτινοι φάκελοι είναι ιδανικοί γιατί επιτρέπουν στους σπόρους να “αναπνέουν”. Μην ξεχάσεις να επισυνάψεις μια ετικέτα με το όνομα της ποικιλίας και την ημερομηνία συλλογής. Αποθήκευσε τους φακέλους ή τα βάζα σε ένα δροσερό, σκοτεινό και ξηρό μέρος, όπως ένα ντουλάπι ή ένα συρτάρι. Ένα ψυγείο (όχι η κατάψυξη) μπορεί επίσης να είναι ένα εξαιρετικό μέρος για την αποθήκευση σπόρων, εφόσον τοποθετηθούν σε αεροστεγές δοχείο με λίγο ξηραντικό (όπως φακελάκια σιλικαζέλ) για να απορροφηθεί τυχόν υγρασία. Υπό ιδανικές συνθήκες, οι σπόροι κατιφέ μπορούν να παραμείνουν βιώσιμοι για αρκετά χρόνια.
