Η επιτυχής εγκατάσταση και διάδοση του άρουμ του στικτού στον κήπο εξαρτάται από τη σωστή τεχνική φύτευσης και την κατανόηση των μεθόδων πολλαπλασιασμού του. Η ιδανική εποχή για τη φύτευση των κονδύλων είναι το φθινόπωρο, από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο, ή κατά την περίοδο του καλοκαιρινού ληθάργου, όταν το φυτό είναι σε αδράνεια. Η φύτευση αυτή την περίοδο επιτρέπει στον κόνδυλο να εγκατασταθεί και να αναπτύξει ρίζες πριν από την έναρξη της νέας περιόδου ανάπτυξης την επόμενη άνοιξη. Η επιλογή υγιών και σφριγηλών κονδύλων είναι πρωταρχικής σημασίας για να εξασφαλιστεί ένα καλό ξεκίνημα. Οι κόνδυλοι πρέπει να φυτεύονται σε βάθος περίπου 10-15 εκατοστών και σε απόσταση 20-30 εκατοστών ο ένας από τον άλλο, για να δοθεί στα φυτά αρκετός χώρος να αναπτυχθούν χωρίς να ανταγωνίζονται για πόρους.
Πριν από τη φύτευση, η προετοιμασία του εδάφους είναι ένα κρίσιμο βήμα. Το άρουμ το στικτό απαιτεί ένα έδαφος πλούσιο σε οργανική ύλη, υγρό αλλά με άριστη αποστράγγιση. Είναι ωφέλιμο να εμπλουτιστεί η περιοχή φύτευσης με άφθονο κομπόστ, καλά χωνεμένη κοπριά ή φυλλόχωμα. Αυτά τα υλικά όχι μόνο παρέχουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, αλλά βελτιώνουν και τη δομή του εδάφους, αυξάνοντας την ικανότητά του να συγκρατεί την υγρασία χωρίς να γίνεται υδατοκορεσμένο. Εάν το έδαφος είναι βαρύ και αργιλώδες, η προσθήκη χονδρόκοκκης άμμου ή ψιλού χαλικιού μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την αποστράγγιση και να αποτρέψει τη σήψη των κονδύλων.
Κατά τη φύτευση του κονδύλου, είναι σημαντικό να τοποθετηθεί σωστά μέσα στο λάκκο. Ο κόνδυλος του άρουμ του στικτού έχει ένα σημείο ανάπτυξης στην κορυφή του, από όπου θα βλαστήσουν τα φύλλα και το άνθος. Αυτό το σημείο πρέπει να είναι στραμμένο προς τα πάνω. Μετά την τοποθέτηση του κονδύλου στο σωστό βάθος, ο λάκκος γεμίζεται με το προετοιμασμένο χώμα και πιέζεται ελαφρά για να αφαιρεθούν οι θύλακες αέρα. Αμέσως μετά τη φύτευση, ένα καλό πότισμα είναι απαραίτητο για να βοηθήσει το χώμα να καθίσει γύρω από τον κόνδυλο και να ξεκινήσει η διαδικασία ριζοβολίας.
Μετά τη φύτευση, η διατήρηση της υγρασίας του εδάφους είναι σημαντική, ειδικά αν το φθινόπωρο είναι ξηρό. Ωστόσο, πρέπει να αποφεύγεται το υπερβολικό πότισμα. Ένα στρώμα από οργανικό υλικό (mulch), όπως πεσμένα φύλλα ή τεμαχισμένος φλοιός, που απλώνεται πάνω από την περιοχή φύτευσης, μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση της υγρασίας, στην προστασία του κονδύλου από το ακραίο κρύο του χειμώνα και στην παρεμπόδιση της ανάπτυξης ζιζανίων. Με τη σωστή φύτευση και προετοιμασία, το φυτό θα εγκατασταθεί εύκολα και θα ανταμείψει τον κηπουρό με την εντυπωσιακή του εμφάνιση την επόμενη άνοιξη.
Πολλαπλασιασμός με διαίρεση των κονδύλων
Η πιο κοινή, γρήγορη και αξιόπιστη μέθοδος πολλαπλασιασμού του άρουμ του στικτού είναι με τη διαίρεση των κονδύλων. Με την πάροδο του χρόνου, ο κύριος κόνδυλος παράγει μικρότερους δευτερεύοντες κονδύλους (offsets) γύρω από τη βάση του, δημιουργώντας μια συστάδα. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στο φυτό να επεκτείνεται φυσικά. Ο κηπουρός μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή τη φυσική τάση για να δημιουργήσει νέα φυτά και να πυκνώσει τη φύτευσή του ή να μοιραστεί φυτά με φίλους.
Η ιδανική εποχή για τη διαίρεση είναι κατά την περίοδο ληθάργου του φυτού, δηλαδή στα μέσα του καλοκαιριού, όταν το φύλλωμα έχει πλέον μαραθεί τελείως. Αυτή τη στιγμή, ο κόνδυλος είναι σε αδράνεια και η διαταραχή του θα προκαλέσει το λιγότερο δυνατό στρες. Χρησιμοποιώντας ένα πιρούνι κήπου ή ένα μικρό φτυάρι, η συστάδα των κονδύλων ξεθάβεται προσεκτικά από το έδαφος, προσέχοντας να μην τραυματιστούν οι κόνδυλοι.
Μόλις η συστάδα βγει από το έδαφος, το χώμα απομακρύνεται απαλά για να αποκαλυφθούν οι επιμέρους κόνδυλοι. Οι μικρότεροι δευτερεύοντες κόνδυλοι μπορούν συνήθως να διαχωριστούν από τον μητρικό κόνδυλο με τα χέρια, σπάζοντάς τους προσεκτικά στο σημείο σύνδεσης. Εάν είναι πολύ σφιχτά συνδεδεμένοι, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ένα καθαρό και αποστειρωμένο μαχαίρι για να γίνει μια καθαρή τομή. Κάθε διαχωρισμένος κόνδυλος, εφόσον έχει τουλάχιστον ένα οφθαλμό ανάπτυξης, είναι ικανός να εξελιχθεί σε ένα νέο, ανεξάρτητο φυτό.
Οι διαχωρισμένοι κόνδυλοι μπορούν να φυτευτούν αμέσως σε νέες θέσεις στον κήπο, ακολουθώντας την ίδια διαδικασία με την αρχική φύτευση, δηλαδή σε βάθος 10-15 εκατοστών και σε καλά προετοιμασμένο έδαφος. Εναλλακτικά, μπορούν να αποθηκευτούν σε ένα δροσερό, ξηρό και σκοτεινό μέρος μέχρι το φθινόπωρο, καλυμμένοι με ελαφρώς υγρή τύρφη ή βερμικουλίτη για να μην αφυδατωθούν. Η διαίρεση κάθε 3-4 χρόνια όχι μόνο βοηθά στον πολλαπλασιασμό του φυτού, αλλά και στην αναζωογόνηση της συστάδας, αποτρέποντας τον υπερσυνωστισμό που μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ανθοφορία.
Πολλαπλασιασμός από σπόρο
Ο πολλαπλασιασμός του άρουμ του στικτού από σπόρο είναι μια άλλη βιώσιμη μέθοδος, αν και είναι πολύ πιο χρονοβόρα και απαιτεί υπομονή σε σύγκριση με τη διαίρεση των κονδύλων. Οι σπόροι περιέχονται μέσα στους έντονα κόκκινους, σαρκώδεις καρπούς που ωριμάζουν το καλοκαίρι. Κάθε καρπός περιέχει έναν ή περισσότερους σπόρους. Για να επιτευχθεί η βλάστηση, είναι σημαντικό να συλλεχθούν οι καρποί όταν είναι πλήρως ώριμοι, δηλαδή όταν έχουν αποκτήσει το χαρακτηριστικό έντονο κόκκινο χρώμα τους και είναι ελαφρώς μαλακοί στην αφή.
Μετά τη συλλογή, οι σπόροι πρέπει να εξαχθούν από τη σαρκώδη polpa που τους περιβάλλει. Αυτή η σάρκα περιέχει χημικές ουσίες που αναστέλλουν τη βλάστηση, επομένως πρέπει να απομακρυνθεί πλήρως. Οι καρποί μπορούν να λιώσουν απαλά μέσα σε νερό και στη συνέχεια οι σπόροι να ξεπλυθούν καλά κάτω από τρεχούμενο νερό μέχρι να καθαρίσουν τελείως. Η διαδικασία αυτή μιμείται τη φυσική διαδικασία όπου τα πουλιά τρώνε τους καρπούς και το πεπτικό τους σύστημα καθαρίζει τους σπόρους πριν τους αποθέσει στο έδαφος.
Οι καθαρισμένοι σπόροι πρέπει να σπαρθούν αμέσως, καθώς η βιωσιμότητά τους μειώνεται γρήγορα εάν αποθηκευτούν σε ξηρές συνθήκες. Η καλύτερη εποχή για σπορά είναι το φθινόπωρο. Οι σπόροι μπορούν να σπαρθούν σε γλάστρες ή δίσκους σποράς γεμάτους με ένα καλής ποιότητας, καλά αποστραγγιζόμενο μείγμα χώματος, όπως μείγμα για σπορά ή ένα μείγμα τύρφης και περλίτη. Οι σπόροι καλύπτονται με ένα λεπτό στρώμα χώματος, περίπου 0.5 έως 1 εκατοστό, και το δοχείο ποτίζεται καλά και τοποθετείται σε ένα προστατευμένο, σκιερό μέρος, όπως ένα κρύο πλαίσιο (cold frame) ή μια απλή προστατευμένη γωνιά του κήπου.
Η βλάστηση των σπόρων του άρουμ του στικτού απαιτεί μια περίοδο ψυχρής στρωματοποίησης, δηλαδή έκθεση σε χαμηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αυτή η φυσική διαδικασία “σπάει” το λήθαργο του σπόρου. Η βλάστηση θα συμβεί την επόμενη άνοιξη, καθώς οι θερμοκρασίες αρχίζουν να αυξάνονται. Τα νεαρά φυτάρια είναι μικρά και θα χρειαστούν αρκετά χρόνια καλλιέργειας, συνήθως 3 έως 5 χρόνια, για να φτάσουν σε μέγεθος κονδύλου ικανό να παράγει άνθη. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, χρειάζονται τακτικό πότισμα και προστασία από έντονο ήλιο και παγετό.
Φυσική εξάπλωση και αυτοσπορά
Στο φυσικό του περιβάλλον, αλλά και σε κατάλληλες συνθήκες στον κήπο, το άρουμ το στικτό έχει την ικανότητα να εξαπλώνεται από μόνο του, δημιουργώντας σταδιακά μεγάλες αποικίες. Αυτή η φυσική εξάπλωση επιτυγχάνεται κυρίως μέσω της παραγωγής δευτερευόντων κονδύλων, όπως περιγράφηκε στη μέθοδο της διαίρεσης. Με την πάροδο των ετών, μια αρχική φύτευση μπορεί να καλύψει μια σημαντική έκταση, δημιουργώντας ένα πυκνό χαλί από φύλλα την άνοιξη. Αυτή η ιδιότητα το καθιστά εξαιρετικό φυτό εδαφοκάλυψης για σκιερές περιοχές όπου άλλα φυτά δυσκολεύονται να επιβιώσουν.
Εκτός από την αγενή εξάπλωση, το φυτό πολλαπλασιάζεται και με αυτοσπορά, αν και αυτή η μέθοδος είναι γενικά πιο αργή και λιγότερο προβλέψιμη. Οι έντονα κόκκινοι καρποί του είναι ελκυστικοί για τα πουλιά και άλλα μικρά ζώα. Αυτά τα ζώα καταναλώνουν τους καρπούς και στη συνέχεια διασκορπίζουν τους σπόρους σε νέες τοποθεσίες μέσω των περιττωμάτων τους. Αυτός ο μηχανισμός επιτρέπει στο φυτό να αποικίσει νέες περιοχές, συχνά σε απρόσμενα σημεία του κήπου.
Για να ενθαρρύνει κανείς την αυτοσπορά στον κήπο, αρκεί να αφήσει τους καρπούς πάνω στο φυτό για να ωριμάσουν πλήρως και να γίνουν διαθέσιμοι στην άγρια πανίδα. Αν οι συνθήκες του εδάφους και της σκιάς είναι κατάλληλες, είναι πιθανό να εμφανιστούν νέα φυτάρια την επόμενη άνοιξη ή την μεθεπόμενη. Η επιτυχία της αυτοσποράς εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το τοπικό μικροκλίμα και την παρουσία των κατάλληλων διασκορπιστών. Σε έναν καλά διατηρημένο κήπο, τα νεαρά φυτάρια μπορεί να αφαιρεθούν κατά λάθος κατά το καθάρισμα των παρτεριών, οπότε απαιτείται μια πιο “χαλαρή” προσέγγιση για να επιτραπεί η φυσική εγκατάσταση.
Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές και κλίματα, αυτή η ικανότητα φυσικής εξάπλωσης μπορεί να καταστήσει το φυτό ελαφρώς επεκτατικό. Αν και σπάνια θεωρείται επιθετικά διεισδυτικό, σε ιδανικές συνθήκες μπορεί να εξαπλωθεί περισσότερο από το επιθυμητό. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο έλεγχος της εξάπλωσης μπορεί να επιτευχθεί με την τακτική διαίρεση των συστάδων ή με την αφαίρεση των ανθοφόρων στελεχών πριν προλάβουν να παράγουν σπόρους. Αυτό επιτρέπει στον κηπουρό να απολαμβάνει την ομορφιά του φυτού, διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο της παρουσίας του στον κήπο.
Μεταφύτευση εγκατεστημένων φυτών
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου μπορεί να χρειαστεί η μεταφύτευση ενός ήδη εγκατεστημένου φυτού άρουμ του στικτού, είτε λόγω αλλαγών στο σχεδιασμό του κήπου, είτε επειδή το φυτό έχει αναπτυχθεί υπερβολικά στη θέση του, είτε επειδή οι συνθήκες έχουν αλλάξει (π.χ. αύξηση της ηλιοφάνειας λόγω κοπής ενός δέντρου). Όπως και με τη διαίρεση, η καλύτερη εποχή για τη μεταφύτευση είναι η περίοδος ληθάργου του φυτού, δηλαδή το καλοκαίρι, αφού το φύλλωμά του έχει εξαφανιστεί. Η μεταφύτευση κατά την ενεργό περίοδο ανάπτυξης (άνοιξη) πρέπει να αποφεύγεται, καθώς μπορεί να σοκάρει το φυτό και να το οδηγήσει σε μαρασμό.
Η διαδικασία της μεταφύτευσης ξεκινά με την προσεκτική εκσκαφή του κονδύλου. Χρησιμοποιώντας ένα πιρούνι κήπου, σκάψτε σε μια απόσταση περιμετρικά από το σημείο όπου γνωρίζετε ότι βρίσκεται ο κόνδυλος, για να αποφύγετε τον τραυματισμό του. Στόχος είναι να αφαιρεθεί ο κόνδυλος μαζί με μια καλή ποσότητα από το γύρω χώμα, διατηρώντας όσο το δυνατόν περισσότερες ρίζες ανέπαφες, αν και κατά τη διάρκεια του ληθάργου οι ενεργές ρίζες είναι λίγες. Η προσοχή κατά την εκσκαφή είναι το κλειδί για την επιτυχή μεταφύτευση.
Ενώ ο κόνδυλος είναι εκτός εδάφους, είναι μια καλή ευκαιρία να ελεγχθεί για τυχόν σημάδια ασθένειας ή σήψης. Τυχόν μαλακά ή κατεστραμμένα μέρη πρέπει να αφαιρούνται με ένα καθαρό μαχαίρι. Αυτή είναι επίσης η ιδανική στιγμή για να γίνει διαίρεση, εάν η συστάδα έχει μεγαλώσει πολύ. Η προετοιμασία της νέας θέσης πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν από την εκσκαφή, ώστε ο κόνδυλος να παραμείνει εκτός εδάφους για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα.
Η νέα θέση πρέπει να πληροί όλες τις προϋποθέσεις που απαιτεί το φυτό: μερική ή ολική σκιά, και έδαφος πλούσιο σε οργανική ύλη και με καλή αποστράγγιση. Ο λάκκος φύτευσης πρέπει να είναι αρκετά μεγάλος για να χωρέσει άνετα τον κόνδυλο και τις ρίζες του. Ο κόνδυλος τοποθετείται στο ίδιο βάθος που βρισκόταν και στην προηγούμενη θέση του, και ο λάκκος γεμίζεται με εμπλουτισμένο χώμα. Μετά τη φύτευση, ακολουθεί ένα καλό πότισμα για να εγκατασταθεί το φυτό στη νέα του θέση. Με σωστό χειρισμό, το μεταφυτευμένο άρουμ θα συνεχίσει την ανάπτυξή του την επόμενη άνοιξη χωρίς κανένα πρόβλημα.
