De wilde wingerd staat bekend om zijn uitstekende winterhardheid en zijn vermogen om zelfs strenge winters zonder veel problemen te doorstaan. Als bladverliezende klimplant gaat hij in de herfst in een rustperiode, waarbij hij zijn bladeren laat vallen en zijn energie opslaat in de wortels en verhoute stengels. Hoewel een volwassen, goed gevestigde plant in een gematigd klimaat doorgaans weinig tot geen speciale winterbescherming nodig heeft, zijn er enkele voorbereidingen en overwegingen die kunnen helpen om de plant, met name jonge exemplaren, gezond en vitaal de winter door te loodsen en klaar te stomen voor een krachtige start in het volgende voorjaar.
De natuurlijke winterhardheid van de plant
De wilde wingerd (Parthenocissus quinquefolia) is van nature een zeer winterharde plant, aangepast aan klimaten met koude winters. Zijn overlevingsstrategie is gebaseerd op het ingaan van een volledige rusttoestand of dormantie. In de herfst, als reactie op de kortere dagen en lagere temperaturen, stopt de plant met groeien en trekt hij de voedingsstoffen, zoals chlorofyl, terug uit de bladeren. Dit proces is verantwoordelijk voor de spectaculaire herfstverkleuring van rood, oranje en paars. Nadat de bladeren zijn gevallen, is de plant klaar voor de winter.
Tijdens de dormantie zijn de metabole processen van de plant tot een minimum beperkt, waardoor hij met zeer weinig energie kan overleven. De verhoute stengels en takken hebben mechanismen ontwikkeld om het celvocht te beschermen tegen bevriezing, wat celschade zou veroorzaken. Een volwassen, gezonde plant kan temperaturen ver onder het vriespunt verdragen zonder noemenswaardige schade op te lopen. De kale takken vormen in de winter een aantrekkelijk, grafisch silhouet tegen een muur of schutting.
De winterhardheid kan enigszins beïnvloed worden door de specifieke groeiomstandigheden. Een plant die in de late zomer of vroege herfst nog sterk bemest wordt met stikstofrijke mest, kan te lang doorgaan met het produceren van nieuwe, zachte scheuten. Deze jonge scheuten hebben niet genoeg tijd om af te harden of te verhouten voor de eerste vorst en zullen daardoor gemakkelijk bevriezen en afsterven. Het is daarom belangrijk om de bemesting na juli te stoppen, zodat de plant zich op een natuurlijke manier kan voorbereiden op de winter.
Hoewel de bovengrondse delen zeer winterhard zijn, is het wortelstelsel iets gevoeliger voor extreme kou, vooral voor het doorvriezen van de bodem. In de volle grond zijn de wortels van een gevestigde plant echter diep genoeg geworteld om beschermd te zijn tegen de strengste vorst. De situatie is anders voor planten in potten of bakken, waar de wortelkluit volledig kan bevriezen. Deze planten vereisen dan ook extra aandacht en bescherming tijdens de wintermaanden.
Meer artikelen over dit onderwerp
Voorbereidingen in de herfst
De voorbereiding op de winter begint al in de herfst, nog voordat de eerste serieuze vorst invalt. Een belangrijke stap is het opruimen van de afgevallen bladeren rond de basis van de plant. Hoewel een laag bladeren enige isolatie kan bieden, kan een dikke, natte bladerlaag ook een broedplaats vormen voor schimmelziekten en een schuilplaats bieden voor ongedierte zoals slakken. Het is beter om de bladeren te verzamelen en op de composthoop te gooien, waar ze kunnen worden omgezet in waardevolle compost.
Controleer de plant na de bladval op dode, beschadigde of zwakke takken. De late herfst of vroege winter, wanneer de takkenstructuur goed zichtbaar is, is een uitstekend moment om deze te verwijderen. Dit ‘opschonen’ van de plant verbetert niet alleen de aanblik, maar vermindert ook het risico dat deze takken onder het gewicht van sneeuw of ijs afbreken en daarbij gezonde delen van de plant beschadigen. Een grondige structurele snoeibeurt kan echter beter wachten tot de late winter of het vroege voorjaar.
Een laatste diepe watergift voor de grond bevriest, kan gunstig zijn, vooral als de herfst droog is geweest. Een goed gehydrateerde plant gaat sterker de winter in en is beter bestand tegen uitdroging door koude, droge winterwinden. Dit is met name belangrijk voor wintergroene planten, maar ook voor bladverliezende planten zoals de wilde wingerd kan het bijdragen aan de algehele gezondheid van het wortelstelsel en de takken. Zorg ervoor dat de grond goed kan draineren om te voorkomen dat de plant met ‘natte voeten’ de winter in gaat.
De meest effectieve beschermende maatregel voor planten in de volle grond is het aanbrengen van een dikke mulchlaag rond de basis. Na het opruimen van de bladeren, breng je een laag van 5-10 centimeter organisch materiaal aan, zoals houtsnippers, boomschors, stro of compost. Deze laag fungeert als een isolerende deken voor de bodem, waardoor de temperatuurschommelingen worden gematigd en de wortels worden beschermd tegen de diepste vorst. De mulchlaag helpt ook om vocht in de bodem vast te houden.
Meer artikelen over dit onderwerp
Bescherming van jonge en kwetsbare planten
Jonge, pas geplante wilde wingerds zijn aanzienlijk kwetsbaarder voor winterkou dan volwassen, gevestigde exemplaren. Hun wortelstelsel is nog niet diep en wijdverspreid, waardoor ze gevoeliger zijn voor bevriezing en uitdroging. Voor deze planten is de hierboven beschreven mulchlaag niet alleen aan te raden, maar essentieel voor een goede overleving tijdens de eerste één of twee winters. Zorg ervoor dat de mulchlaag de stam niet direct raakt om rot te voorkomen.
Naast het mulchen van de wortelzone, kan het voor een zeer jonge plant op een winderige of zeer koude locatie nuttig zijn om de onderste delen van de stam en de hoofdtakken te beschermen. Dit kan gedaan worden met materialen die lucht doorlaten, zoals jute, vliesdoek of dennentakken. Wikkel het materiaal losjes om de basis van de plant. Vermijd het gebruik van plastic, omdat dit vocht vasthoudt en kan leiden tot schimmelvorming en rot. Deze extra bescherming is meestal alleen nodig in het allereerste jaar na het planten.
Wilde wingerds die in potten of plantenbakken worden gekweekt, lopen het grootste risico op winterschade. De wortelkluit in een pot is blootgesteld aan de koude lucht van alle kanten en kan volledig bevriezen, wat fataal kan zijn voor de plant. De beste strategie is om de pot, indien mogelijk, te verplaatsen naar een beschutte, onverwarmde locatie zoals een garage, schuur of koude kas. De plant heeft geen licht nodig omdat hij in rust is.
Als de pot te groot is om te verplaatsen, moeten er maatregelen worden genomen om de wortelkluit te isoleren. Wikkel de pot in met isolerend materiaal, zoals noppenfolie (met de noppen naar de pot gericht), oude dekens of jutedoeken. Plaats de pot op een blokje hout of een paar stenen om direct contact met de bevroren grond te vermijden en een goede afwatering te garanderen. Je kunt ook meerdere potten dicht bij elkaar tegen een beschutte muur zetten en de lege ruimtes opvullen met bladeren of stro voor extra isolatie.
Zorg tijdens en na de winter
Tijdens de wintermaanden heeft de wilde wingerd in de volle grond over het algemeen geen zorg nodig. Laat de natuur haar gang gaan. Het is belangrijk om de plant niet te storen tijdens zijn rustperiode. Vermijd snoeien tijdens perioden van strenge vorst, omdat de snoeiwonden dan slecht genezen en de plant kwetsbaar kan zijn voor vorstschade op die plekken. De beste tijd voor de hoofdsnoei is aan het einde van de winter, net voordat de nieuwe groei begint.
Voor planten in potten is het belangrijk om de vochtigheid van de grond af en toe te controleren, zelfs in de winter. Hoewel de waterbehoefte minimaal is, kan de kluit volledig uitdrogen, vooral tijdens droge, zonnige winterperiodes. Geef op een vorstvrije dag een kleine hoeveelheid water, net genoeg om de grond licht vochtig te houden. Voorkom dat de grond drassig wordt, want in combinatie met koude temperaturen is dit een garantie voor wortelrot.
Wanneer het voorjaar nadert en de strengste vorst voorbij is, is het tijd om de winterbescherming te verwijderen. Doe dit geleidelijk, op een bewolkte dag, om de plant te laten wennen aan de veranderende omstandigheden. Verwijder de mulchlaag van rond de stam om de grond te laten opwarmen en de nieuwe groei te stimuleren. Een deel van de mulch kan worden ingewerkt in de omliggende grond om de structuur te verbeteren.
Inspecteer de plant op eventuele winterschade. Kleine, bevroren topjes van takken zijn normaal en kunnen eenvoudig worden weggeknipt tijdens de voorjaarssnoei. Grotere schade, zoals gescheurde takken door sneeuwlast, moet ook worden verwijderd. De late winter of het vroege voorjaar is het perfecte moment voor de jaarlijkse vorm- en onderhoudssnoei, waarmee je de plant voorbereidt op een nieuw seizoen van krachtige en gezonde groei.
