Helictotrichon sempervirens, of blauw schapengras, staat bekend om zijn uitstekende winterhardheid. Deze eigenschap, gecombineerd met het feit dat de plant wintergroen is, maakt hem tot een waardevolle aanwinst voor de wintertuin. Terwijl veel vaste planten zich terugtrekken onder de grond, zorgt het blauwgrijze, stekelige loof van dit siergras voor kleur, textuur en structuur in het anders zo kale winterlandschap. Ondanks zijn robuuste natuur zijn er enkele belangrijke aandachtspunten en voorbereidingen die je kunt treffen om ervoor te zorgen dat je plant de winter niet alleen overleeft, maar er in het voorjaar ook weer krachtig en gezond uitkomt. De succesvolle overwintering hangt minder af van bescherming tegen de kou zelf, en meer van bescherming tegen een teveel aan vocht.
De meest kritieke factor voor een succesvolle overwintering van blauw schapengras is de drainage van de bodem. De plant heeft een absolute afkeer van ‘natte voeten’, en dit geldt des te meer in de winter. Een bodem die in de winter constant verzadigd is met water, in combinatie met vriestemperaturen, is een dodelijke combinatie. Het water in de grond bevriest, waardoor de wortels kunnen beschadigen en afsterven, en de zuurstofarme, natte omstandigheden leiden tot wortelrot. Zorg er dus al bij het aanplanten voor dat de locatie een onberispelijke waterafvoer heeft.
Het is een veelgemaakte fout om siergrassen in de herfst terug te knippen. Doe dit bij blauw schapengras absoluut niet. Het oude, overstaande loof vormt een natuurlijke en zeer effectieve bescherming voor het hart van de plant, de kroon, waar de nieuwe groei voor het volgende jaar wordt gevormd. De pol van oude bladeren vangt sneeuw en bladeren op, wat een isolerende laag creëert en de kroon beschermt tegen de scherpste vorst en uitdrogende winterwind. Het afknippen van de plant in de herfst stelt dit kwetsbare hart bloot aan de elementen.
Tijdens de winter zal een deel van het blad onvermijdelijk bruin en dor worden. Dit is een normaal en natuurlijk proces en geen reden tot zorg. Deze bruine bladeren dragen bij aan de beschermende functie van de pol. Het contrast tussen de blauwgrijze en de strokleurige sprieten kan, zeker met een laagje rijp of sneeuw erop, ook een zeer sfeervol winterbeeld opleveren. Het opschonen van de plant en het verwijderen van dit dode blad gebeurt pas in het vroege voorjaar.
Hoewel volwassen, goed gewortelde planten in de volle grond doorgaans geen extra bescherming nodig hebben, kunnen jonge, pas geplante exemplaren in hun eerste winter wel wat extra zorg gebruiken. Hun wortelstelsel is nog niet volledig ontwikkeld en ze zijn daardoor iets kwetsbaarder. Een lichte winterbescherming kan hen helpen om goed door hun eerste koude seizoen heen te komen. Dit geeft ze een voorsprong voor een krachtige groei in het volgende voorjaar.
Meer artikelen over dit onderwerp
Bescherming in de volle grond
Voor jonge planten in hun eerste winter kun je een eenvoudige maar effectieve bescherming aanbrengen. Nadat de eerste lichte vorst is opgetreden en de grond begint af te koelen, kun je een luchtige mulchlaag rond de basis van de plant aanbrengen. Gebruik hiervoor materialen zoals afgevallen herfstbladeren, stro of dennentakken. Deze laag helpt om de wortels te isoleren tegen extreme temperatuurschommelingen en beschermt tegen diepe bevriezing van de bodem.
Het is belangrijk dat de mulchlaag luchtig is en niet te dik wordt aangebracht. Een te dikke, compacte laag kan vocht vasthouden en de luchtcirculatie belemmeren, wat juist kan leiden tot rotting van de plantbasis. Dek het hart van de plant nooit volledig af. Een laag van ongeveer 5 tot 10 centimeter rondom de plant is doorgaans voldoende. Verwijder deze mulchlaag in het vroege voorjaar, zodra de kans op strenge vorst geweken is, om de grond te laten opwarmen en de nieuwe groei te verwelkomen.
In gebieden met zeer strenge winters en weinig sneeuwdek kan winterbescherming ook voor volwassen planten nuttig zijn. Sneeuw is een uitstekende natuurlijke isolator, maar als deze ontbreekt, kunnen de wortels dieper bevriezen. Ook hier kan een laagje bladeren of dennentakken helpen om de plant te beschermen. Dit is met name relevant in open, winderige tuinen waar de uitdrogende wind een extra stressfactor vormt.
Water geven in de winter is in de volle grond vrijwel nooit nodig. De natuurlijke neerslag is doorgaans ruim voldoende. Een uitzondering hierop kan een zeer lange, droge en zonnige vorstperiode zijn. De combinatie van bevroren grond en een winterzonnetje kan leiden tot uitdroging, omdat de plant wel vocht verdampt via zijn blad, maar geen water kan opnemen uit de bevroren bodem. Mocht zo’n periode zich voordoen, geef dan water op een vorstvrije, dooie dag, zodat de plant zijn vochtreserves kan aanvullen.
Meer artikelen over dit onderwerp
Overwinteren in potten
Planten in potten en containers zijn aanzienlijk kwetsbaarder voor vorst dan planten in de volle grond. De wortelkluit in een pot is aan alle kanten blootgesteld aan de koude lucht en kan volledig bevriezen, wat fataal is voor de plant. Het nemen van beschermende maatregelen voor blauw schapengras in pot is daarom essentieel. De voorbereidingen beginnen met het kiezen van een winterharde pot, gemaakt van materiaal dat niet barst door de vorst, zoals kunststof, hout of hoogwaardig keramiek.
De meest effectieve manier om de wortelkluit te beschermen, is door de pot te isoleren. Wikkel de pot in met isolatiemateriaal zoals noppenfolie, jute zakken, rietmatten of speciaal vliesdoek. Het doel is om een buffer te creëren tussen de potwand en de koude buitenlucht. Zorg ervoor dat je ook de bovenkant van de pot afdekt met bijvoorbeeld een laag bladeren of stro, maar laat het hart van de plant zelf vrij.
Een andere strategie is om de potten op een beschutte plek te groeperen. Zet ze dicht bij elkaar tegen een muur van het huis, bij voorkeur op het zuiden of westen, en uit de koude noordoostenwind. De warmte die de muur overdag absorbeert en ’s nachts uitstraalt, kan net het verschil maken. Door de potten dicht bij elkaar te zetten, isoleren ze elkaar ook. Een meer drastische, maar zeer effectieve methode is om de pot met plant en al tijdelijk in te graven in een leeg stuk van de border.
Het is van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat de potten in de winter niet te nat worden. Zet de potten altijd op potvoetjes of een paar latjes, zodat ze iets van de grond af staan. Dit garandeert dat overtollig water via de drainagegaten kan weglopen en voorkomt dat de pot aan de grond vastvriest. Een bevroren, natte kluit is de meest zekere manier om je plant de winter niet door te helpen. Geef in de winter slechts zeer spaarzaam water, alleen als de kluit dreigt uit te drogen, en doe dit op een vorstvrije dag.
Voorbereiding in de herfst
De voorbereiding op de winter begint al in de late zomer en herfst. Stop vanaf eind augustus met elke vorm van bemesting. Nieuwe groei die laat in het seizoen wordt gestimuleerd, is zacht en kwetsbaar en heeft niet genoeg tijd om af te harden voor de eerste vorst. Dit maakt de plant onnodig kwetsbaar voor winterschade.
Ruim de omgeving rond de plant in de herfst goed op. Verwijder afgevallen bladeren van andere planten die een dikke, natte laag op de pol kunnen vormen. Een verstikkende laag natte bladeren kan leiden tot rotting in het hart van de plant. Zorg ervoor dat er voldoende luchtcirculatie rond de basis van de plant blijft.
Controleer de drainage nog een laatste keer voordat de winter invalt. Zorg ervoor dat water gemakkelijk kan weglopen en er geen plassen rond de plant blijven staan na een hevige regenbui. Als je ziet dat water stagneert, is dit het moment om nog een sleufje te graven of de grond iets op te hogen om de afwatering te verbeteren.
Hoewel je de plant niet moet snoeien, kun je in de late herfst wel alvast de uitgebloeide bloemstengels verwijderen als je dat nog niet had gedaan. Dit is puur een cosmetische ingreep om de plant er wat netter uit te laten zien voor de winter. Het heeft geen invloed op de winterhardheid, maar kan voorkomen dat de stengels omknakken en een rommelige indruk maken in de wintertuin.
📷: Drew Avery, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
