Share

Sadzenie i rozmnażanie jarzębu brekinii

Daria · 21.03.2025.

Sadzenie jarzębu brekinii to inwestycja w przyszłość ogrodu, która zaowocuje nie tylko pięknym, majestatycznym drzewem, ale także smacznymi i zdrowymi owocami. Aby jednak cieszyć się pełnią jego walorów, kluczowe jest prawidłowe przeprowadzenie procesu sadzenia, od wyboru odpowiedniego terminu, przez staranne przygotowanie podłoża, aż po samą technikę umieszczenia sadzonki w ziemi. Równie fascynującym, choć wymagającym więcej cierpliwości, jest proces rozmnażania tego cennego gatunku. Poznanie sprawdzonych metod, zarówno generatywnych, jak i wegetatywnych, pozwala na samodzielne pozyskanie nowych roślin, dając ogromną satysfakcję każdemu miłośnikowi ogrodnictwa.

Decyzja o posadzeniu jarzębu brekinii powinna być poprzedzona starannym zaplanowaniem miejsca w ogrodzie. Należy pamiętać, że jest to drzewo długowieczne, osiągające znaczne rozmiary, z szeroką i rozłożystą koroną. Wybierz stanowisko słoneczne i zaciszne, z dala od dużych drzew, które mogłyby stanowić dla niego konkurencję o światło i składniki pokarmowe. Unikaj także zastoisk mrozowych, czyli obniżeń terenu, gdzie w zimne noce gromadzi się mroźne powietrze, mogące uszkadzać pąki kwiatowe wiosną. Przemyślana lokalizacja to gwarancja mniejszych problemów w przyszłości.

Przygotowanie gleby w miejscu sadzenia jest równie ważne, co wybór stanowiska. Jarząb brekinia ma dość wysokie wymagania glebowe i najlepiej rośnie na podłożu żyznym, próchniczym, przepuszczalnym i zasobnym w wapń. Na kilka tygodni przed planowanym sadzeniem warto wykopać obszerny dołek, o średnicy co najmniej dwukrotnie większej niż bryła korzeniowa sadzonki i głębokości około 60-80 cm. Ziemię z wykopu należy wymieszać z dobrze rozłożonym kompostem lub obornikiem, a w przypadku gleb kwaśnych, dodać dolomit lub kredę w celu podniesienia pH.

Technika sadzenia ma bezpośredni wpływ na to, jak szybko i sprawnie młode drzewko się przyjmie. Na dnie przygotowanego dołka usyp kopczyk z żyznej ziemi, na którym rozkłada się korzenie sadzonki, kierując je we wszystkie strony. Głębokość sadzenia jest kluczowa – drzewko powinno być posadzone na takiej samej głębokości, na jakiej rosło w szkółce, co zwykle widać po kolorze kory. Zbyt głębokie sadzenie może prowadzić do gnicia szyjki korzeniowej, a zbyt płytkie do przesychania korzeni. Po posadzeniu ziemię należy delikatnie ubić i obficie podlać, tworząc wokół pnia misę zatrzymującą wodę.

Po posadzeniu młode drzewko wymaga szczególnej troski, aby mogło się prawidłowo ukorzenić. Bardzo ważne jest palikowanie, które stabilizuje roślinę i chroni ją przed uszkodzeniami mechanicznymi spowodowanymi przez wiatr. Palik należy wbić w ziemię przed umieszczeniem sadzonki w dołku, aby nie uszkodzić korzeni. Drzewko przywiązuje się do palika luźno, w ósemkę, za pomocą elastycznej taśmy. Regularne podlewanie w pierwszym sezonie po posadzeniu jest absolutnie konieczne, zwłaszcza w okresach bezdeszczowych, aby zapewnić stałą wilgotność w strefie korzeniowej.

Optymalny termin sadzenia

Wybór właściwego terminu sadzenia jarzębu brekinii ma fundamentalne znaczenie dla powodzenia całej uprawy. Najlepszym i najczęściej polecanym okresem jest jesień, od początku października do nastania pierwszych silniejszych mrozów. W tym czasie roślina zakończyła już intensywny wzrost i przechodzi w stan spoczynku, co minimalizuje stres związany z przesadzaniem. Gleba po lecie jest jeszcze ciepła, co sprzyja regeneracji i rozwojowi systemu korzeniowego jeszcze przed nadejściem zimy. Dzięki temu wiosną drzewko jest już częściowo ukorzenione i może od razu rozpocząć energiczny wzrost.

Sadzenie jesienne ma wiele zalet, w tym dostęp do wilgoci z jesiennych i zimowych opadów, co ogranicza konieczność częstego podlewania. Drzewa posadzone jesienią mają więcej czasu na aklimatyzację w nowym miejscu i wiosną ruszają z wegetacją znacznie szybciej niż te sadzone na wiosnę. Należy jednak pamiętać, aby zabieg ten wykonać na tyle wcześnie, by sadzonka zdążyła się częściowo ukorzenić przed zamarznięciem gruntu. Zbyt późne sadzenie, tuż przed nadejściem zimy, może narazić nieprzygotowaną roślinę na uszkodzenia mrozowe.

Alternatywnym terminem sadzenia jest wczesna wiosna, zaraz po rozmarznięciu gleby, a przed rozpoczęciem wegetacji i rozwojem pąków. Jest to szczególnie polecane w chłodniejszych rejonach Polski, gdzie zimy bywają bardzo surowe i istnieje ryzyko przemarznięcia młodych, nie w pełni ukorzenionych sadzonek. Sadząc wiosną, unikamy tego ryzyka, jednak musimy liczyć się z koniecznością bardziej intensywnego i regularnego podlewania przez całą wiosnę i lato. Drzewko posadzone wiosną ma mniej czasu na aklimatyzację i może rosnąć nieco wolniej w pierwszym sezonie.

Niezależnie od wybranego terminu, należy unikać sadzenia jarzębu brekinii w pełni lata, podczas upałów, a także w okresach, gdy gleba jest zamarznięta lub nadmiernie mokra. Stres związany z wysoką temperaturą i intensywnym parowaniem wody z liści może być dla świeżo posadzonej rośliny zabójczy. Sadzonki kupowane w pojemnikach (doniczkach) dają większą elastyczność, gdyż ich system korzeniowy jest nienaruszony i można je sadzić praktycznie przez cały sezon wegetacyjny, jednak terminy jesienny i wiosenny nadal pozostają optymalne i najbezpieczniejsze.

Przygotowanie sadzonki i dołka

Jakość materiału szkółkarskiego ma bezpośredni wpływ na powodzenie uprawy, dlatego wybór zdrowej, dobrze rozwiniętej sadzonki jest pierwszym krokiem do sukcesu. Należy wybierać drzewka z dobrze uformowaną koroną, prostym pniem i widocznym miejscem szczepienia (jeśli jest to odmiana szlachetna). System korzeniowy powinien być silny, gęsty i pozbawiony jakichkolwiek uszkodzeń mechanicznych czy objawów chorobowych. Unikaj sadzonek z przesuszonymi korzeniami, połamanymi gałązkami czy plamami na korze, gdyż mogą one świadczyć o złej kondycji rośliny.

Przed posadzeniem sadzonki z gołym korzeniem, należy odpowiednio przygotować jej system korzeniowy. Warto zanurzyć korzenie w wodzie na kilka godzin, aby dobrze się nawodniły, co ułatwi im start w nowym miejscu. Następnie należy dokonać przeglądu korzeni i za pomocą ostrego sekatora usunąć wszystkie uszkodzone, połamane lub zbyt długie korzenie. Przycinanie stymuluje roślinę do tworzenia nowych, drobnych korzeni włośnikowych, które są odpowiedzialne za pobieranie wody i składników pokarmowych. Zabieg ten należy wykonać bardzo starannie.

Równie ważne jak przygotowanie sadzonki, jest staranne przygotowanie dołka, który stanie się nowym domem dla drzewa na wiele lat. Dołek powinien być znacznie większy niż bryła korzeniowa – zaleca się, aby jego średnica i głębokość wynosiły co najmniej 60-80 cm. Taka przestrzeń wypełniona żyznym, spulchnionym podłożem ułatwi korzeniom swobodny rozrost. Ściany dołka nie powinny być wygładzone, a wręcz lekko „poszarpane” szpadlem, co również sprzyja penetracji korzeni w głąb gleby.

Ziemię wydobytą z dołka należy odpowiednio wzbogacić, aby zapewnić młodej roślinie najlepszy start. Najlepiej wymieszać ją w proporcji 2:1 z dobrze rozłożonym kompostem lub przekompostowanym obornikiem. Jeśli gleba w ogrodzie jest ciężka i gliniasta, warto dodać do niej gruboziarnistego piasku lub drobnego żwiru, aby poprawić jej przepuszczalność. W przypadku gleb zbyt lekkich i piaszczystych, dodatek gliny pomoże w zatrzymywaniu wilgoci. Tak przygotowaną mieszanką zasypuje się korzenie sadzonki, delikatnie potrząsając drzewkiem, aby ziemia wypełniła wszystkie wolne przestrzenie.

Rozmnażanie z nasion (generatywne)

Rozmnażanie jarzębu brekinii z nasion to metoda pozwalająca na uzyskanie dużej liczby nowych roślin, jednak wymaga cierpliwości i znajomości specyfiki tego gatunku. Nasiona do siewu należy pozyskiwać z w pełni dojrzałych, zdrowych owoców, zebranych jesienią. Po zebraniu owoce należy poddać maceracji, czyli rozgnieść i zalać wodą, aby oddzielić miąższ od nasion. Zdrowe nasiona opadną na dno, a resztki owoców i puste nasiona będą unosić się na powierzchni. Po oczyszczeniu nasiona należy dokładnie wysuszyć w przewiewnym miejscu.

Kluczowym etapem w rozmnażaniu generatywnym jest proces stratyfikacji, czyli przechłodzenia nasion, który jest niezbędny do przerwania ich spoczynku. Nasiona jarzębu brekinii wymagają długiej, dwuetapowej stratyfikacji: najpierw ciepłej, a następnie zimnej. W tym celu oczyszczone nasiona miesza się z wilgotnym podłożem (np. piaskiem lub torfem) i umieszcza w temperaturze około 20°C na okres około 2-3 miesięcy. Po tym czasie mieszankę przenosi się do chłodnego miejsca o temperaturze 1-5°C (np. do lodówki) na kolejne 3-4 miesiące.

Po zakończeniu stratyfikacji, wczesną wiosną, nasiona są gotowe do wysiewu. Można je wysiewać do inspektu, na rozsadnik lub bezpośrednio do gruntu. Podłoże powinno być lekkie, przepuszczalne i żyzne. Nasiona wysiewa się na głębokość około 1-2 cm, przykrywa cienką warstwą ziemi i delikatnie podlewa. Ważne jest utrzymywanie stałej, umiarkowanej wilgotności podłoża przez cały okres kiełkowania. Pierwsze siewki powinny pojawić się po kilku tygodniach, w zależności od warunków termicznych.

Należy pamiętać, że rośliny uzyskane z nasion mogą nie powtórzyć w pełni cech rośliny matecznej, zwłaszcza jeśli pochodzą z odmian uprawnych. Może wystąpić zmienność w sile wzrostu, kształcie korony czy wielkości i smaku owoców. Jest to naturalne zjawisko w rozmnażaniu generatywnym. Młode siewki wymagają regularnej pielęgnacji, w tym odchwaszczania, podlewania i ochrony przed chorobami. Po roku lub dwóch, gdy podrosną i wzmocnią się, można je przesadzić na miejsce stałe.

Rozmnażanie wegetatywne

Rozmnażanie wegetatywne, w przeciwieństwie do generatywnego, gwarantuje uzyskanie roślin o cechach identycznych z rośliną mateczną. Najskuteczniejszą i najczęściej stosowaną metodą w przypadku szlachetnych odmian jarzębu brekinii jest szczepienie. Polega ono na połączeniu zraza, czyli fragmentu pędu pobranego z odmiany, którą chcemy rozmnożyć, z podkładką, czyli ukorzenioną rośliną tego samego lub blisko spokrewnionego gatunku. Jako podkładki dla jarzębu brekinii najczęściej stosuje się siewki jarzębu pospolitego (Sorbus aucuparia) lub głogu (Crataegus).

Szczepienie można wykonywać na kilka sposobów, jednak najpopularniejsze jest okulizowanie (oczkowanie) oraz szczepienie wczesnowiosenne przez stosowanie. Okulizowanie przeprowadza się latem (lipiec-sierpień), gdy kora łatwo odchodzi od drewna. Polega ono na umieszczeniu pojedynczego pąka (oczka) ze zraza pod naciętą korę podkładki. Wiosenne szczepienie, najczęściej w marcu, polega na połączeniu odpowiednio przyciętego zraza z przyciętą podkładką, tak aby ich tkanki przewodzące (kambium) dokładnie do siebie przylegały. Miejsce szczepienia owija się szczelnie rafią lub specjalną taśmą.

Inną, choć rzadziej stosowaną metodą rozmnażania wegetatywnego, są odkłady. Polega ona na przygięciu nisko rosnącego, jednorocznego pędu do ziemi, przymocowaniu go i obsypaniu żyznym podłożem. W miejscu kontaktu z ziemią pęd wypuści korzenie. Proces ukorzeniania trwa zwykle jeden lub dwa sezony wegetacyjne. Po tym czasie ukorzeniony pęd można odciąć od rośliny matecznej i posadzić jako samodzielną roślinę. Metoda ta jest prosta, ale mało wydajna i możliwa do zastosowania tylko w przypadku posiadania nisko rozgałęzionych egzemplarzy.

Rozmnażanie przez sadzonki pędowe lub korzeniowe jest w przypadku jarzębu brekinii bardzo trudne i rzadko kończy się powodzeniem w warunkach amatorskich. Gatunek ten słabo się ukorzenia, dlatego metody te nie są powszechnie stosowane. Zdecydowanie najpewniejszym sposobem na uzyskanie nowej rośliny o konkretnych, pożądanych cechach jest zakup gotowej, szczepionej sadzonki w renomowanej szkółce. Daje to gwarancję odmianową oraz pewność, że otrzymujemy zdrowy, dobrze przygotowany materiał do sadzenia.

To też może ci się spodobać